ΤΗΣ ΕΥΓΕΝΙΑΣ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΥ
16/04/2015
Η Λήμνος, αλλά και, γενικότερα, η Ελλάδα γίνεται τις επόμενες μέρες «σταθμός» στο ιστορικό γίγνεσθαι των χωρών οι στρατιώτες των οποίων συμμετείχαν στην εκστρατευτική δύναμη ANZACs και, κυρίως, της Αυστραλίας.
Από εκείνη την αποφράδα μέρα της 25ης Απριλίου του 1915 που έγινε η απόβαση στην Καλλίπολη και έως και τις 26 Γενάρη του 2016, ημερομηνία που σηματοδοτεί την λήξη της εκστρατείας των ANZACs εκεί, 8.709 Αυστραλοί στρατιώτες έχασαν την ζωή τους ενώ πάνω από 17.000 τραυματίστηκαν.
Αύριο και από τον οικισμό Πορτιανού της Λήμνου, αρχίζουν οι εκδηλώσεις τιμής και μνήμης με την ευκαιρία συμπλήρωσης 100 χρόνων από την απόβαση και σφαγή των στρατιωτών των συμμαχικών δυνάμεων ANZACs, στην χερσόνησο που βάφτηκε με το αίμα τους.
Όπως τότε η Λήμνος αποτέλεσε το ορμητήριο των συμμαχικών δυνάμεων στην προσπάθεια κατάληψης των Δαρδανελίων έτσι και σήμερα, θα παίξει το ρόλο του «ορμητηρίου»… για τις εκδηλώσεις μνήμης αυτής της μαύρης επετείου που σημάδεψε την αυστραλιανή και παγκόσμια ιστορία.
Η επιλογή του οικισμού Πορτιανού για την έναρξη των εκδηλώσεων δεν είναι τυχαία. Σε μία βίλα του χωριού αυτού είχε στηθεί το αρχηγείο των ΑNZACs και από το παράθυρο αυτού του αρχοντικού, παρακολουθούσε την εξέλιξη της μάχης και κατηύθυνε την αποτυχημένη επιχείρηση κατάληψης των στενών ο εμπνευστής της Winston Churchill, πρώτος λόρδος του βρετανικού Ναυαρχείου τότε. Η πολυθρόνα του φυλάσσεται μέχρι σήμερα στο τοπικό λαογραφικό μουσείο.
Στην πρώτη εκδήλωση μνήμης που θα λάβει χώρα αύριο το απόγευμα θα παραστεί ο πρέσβης του Καναδά στην Ελλάδα, κ. Robert Peck, και εκτός από κατάθεση στεφάνων θα γίνουν και αποκαλυπτήρια αναμνηστικής πλάκας «Των Αδερφών Νοσοκόμων από τον Καναδά».
Το ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο της Λήμνου στην εκστρατεία της Καλλίπολης θα θυμηθούν και θα τιμήσουν με ξεχωριστή λαμπρότητα και οι εκπρόσωποι της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας της Αυστραλίας στις εκδηλώσεις μνήμης.
Τους υψηλόβαθμους Αυστραλούς στρατιωτικούς της χώρας μας θα συνοδεύει η κυπριακής καταγωγής αξιωματικός του Βασιλικού Πολεμικού Ναυτικού της Αυστραλίας πλωτάρχης Άντρια Αργυρίδη. Η κ. Αργυρίδη δεν έχει επιφορτιστεί μόνο με τον ρόλο του πολιτιστικού συμβούλου και διερμηνέα του αντιναυάρχου του Πολεμικού Ναυτικού της Αυστραλίας, Tim Barrett, που εκπροσωπεί τις ένοπλες δυνάμεις της χώρας στις εκδηλώσεις, αλλά παράλληλα θα είναι και η αναπληρωτής διοικητής της πολεμικής φρεγάτας HMAS Success, με πλήρωμα 235 άτομα, που θα καταπλεύσει στα νερά της Λήμνου εντός των επομένων ημερών και στις 24 Απριλίου, και ενώ θα βρίσκεται αγκυροβολημένη στο ελληνικό νησί στη Λήμνο θα είναι ανοιχτή στο κοινό για να το επισκεφθεί.
«Πέρα από το ότι θα εκφωνήσω τους επίσημους λόγους του Αρχηγού του Πολεμικού Ναυτικού της Αυστραλίας αντιναυάρχου και άλλων επισήμων στα Ελληνικά, έχω επιφορτιστεί με την ευθύνη της φρεγάτας και όταν ο πλοίαρχος, Justin Jones, θα έχει άλλα καθήκοντα στη ξηρά» είπε η πλωτάρχης Αργυρίδη στο «Νέο Κόσμο».
Η κ. Αργυρίδη είναι η μόνη ελληνικής καταγωγής Αυστραλή αξιωματικός που θα παραβρεθεί στις εκδηλώσεις στην αυστραλιανή αποστολή και όπως χαρακτηριστικά είπε θεωρεί αυτή την αποστολή ως μία από τις σημαντικότερες της ζωής της.
«Είναι η πρώτη φορά που θα παραβρεθώ σε εκδηλώσεις μνήμης για τη Μάχη της Καλλίπολης στην Ελλάδα και το γεγονός ότι φέτος συμπληρώνονται 100 χρόνια κάνει την όλη αποστολή ακόμα πιο ενδιαφέρουσα. Επίσης, το ότι η Λήμνος είναι ένας παράδεισος αρχαιολογικών θησαυρών και όπως γνωρίζετε είμαι στην διαδικασία ολοκλήρωσης του Διδακτορικού μου στην αρχαιολογία σημαίνει ότι εκτός από τις εκδηλώσεις θα έχω την ευκαιρία να επισκεφθώ αυτούς τους αρχαιολογικούς χώρους, κάτι που με ενθουσιάζει».
Το Σάββατο και στο συμμαχικό κοιμητήριο του Μούδρου θα λάβει χώρα η πρώτη εκδήλωση μνήμης στην οποία θα συμμετάσχει ο εκπρόσωπος των Ενόπλων Δυνάμεων της Αυστραλίας, αντιναύαρχος Barrett. Η εκδήλωση μνήμης εκτός από επιμνημόσυνη δέηση θα συμπεριλαμβάνει, κατάθεση στεφάνων, ομιλία του αντιναυάρχου Barrett και ομιλία από τον έλληνα ιστορικό Γιώργο Βογιατζή, η οποία πραγματεύεται τον ρόλο της Λήμνου στην εκστρατεία στην Καλλίπολη. Στο νησί καταφθάνουν επίσης πολλοί Αυστραλοί πολιτικοί οι οποίοι και θα συμμετάσχουν στην συγκεκριμένη αλλά και άλλες εκδηλώσεις που διοργανώνονται στην Λήμνο και την Αθήνα για να τιμηθεί η αυστραλιανή θυσία.
Σειρά διαλέξεων θα δώσει και ο Αυστραλός ιστορικός και φιλλέληνας, αλλά και γραμματέας της Επιτροπής Μνήμης Καλλίπολης-Λήμνου, Jim Claven.
Ο κ. Claven θα δώσει την πρώτη του διάλεξη την Κυριακή το μεσημέρι στο Πολιτιστικό κέντρο του οικισμού Πορτιανού, ενώ θα είναι και ο επίσημος ομιλητής της εκδήλωσης που διοργανώνει η πρεσβεία της Αυστραλίας στην Ελλάδα ανήμερα της επετείου, στις 25 Απριλίου στην Αθήνα.
Αναλυτικό πρόγραμμα των εκδηλώσεων που θα λάβουν χώρα το τετραήμερο 17-20 Απριλίου συμπεριλαμβάνουμε παρακάτω.
Όσον αφορά τις εκδηλώσεις που θα γίνουν στην Αθήνα αυτές θα λάβουν χώρα ανήμερα της επετείου το Σάββατο 25 Απριλίου. Οι εκδηλώσεις αυτές τελούν υπό την αιγίδα της Αυστραλιανής Πρεσβείας στην Ελλάδα και θα ξεκινήσουν από το Πολεμικό Κοιμητήριο Φαλήρου στις 11 το πρωί όπου θα ψαλεί επιμνημόσυνη δέηση παρουσία του Πρέσβη της Αυστραλίας στην Ελλάδα, κ. John Griffith, και εκπροσώπων των Ελληνικών και Αυστραλιανών Ενόπλων Δυνάμεων.
Το ίδιο βράδυ στην Αυστραλιανή Πρεσβεία θα λάβει χώρα ειδική εκδήλωση που διοργανώνεται σε συνεργασία με την Επιτροπή Μνήμης Λήμνου-Καλλίπολης.
Κύριοι ομιλητές στην εκδήλωση θα είναι ο πρέσβης της Αυστραλίας στην Ελλάδα και ο πρόεδρος της Επιτροπής Μνήμης, κ. Λι Ταρλάμης. Ο κ. Claven θα δώσει διάλεξη με θέμα «Τιμώντας την Ελληνική καρδιά της Καλλίπολης», ενώ θα γίνει και προβολή ντοκιμαντέρ για τα 100 χρόνια από την Μάχη της Καλλίπολης.
Η αναγνώριση του ρόλου της Λήμνου στην Μάχη της Καλλίπολης και ιδιαίτερα των σχέσεων που αναπτύχθηκαν μεταξύ των Αυστραλών και των Ελλήνων κατά την διάρκεια αυτής είναι σχετικά πρόσφατο γεγονός και έργο της ομογένειας της Αυστραλίας. Ομογενειακοί παράγοντες κατάφεραν επίσης να κινητοποιήσουν τις τοπικές αρχές της Λήμνου ώστε με τη σειρά τους να διοργανώσουν αυτό το μεγάλο εύρος των εκδηλώσεων για τα 100χρονα από τη Μάχη της Καλλίπολης.
ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ…
Για την ιστορία, να υπενθυμίσουμε ότι το Αυστραλιανό και Νεοζηλανδέζικο Εκστρατευτικό Σώμα (ευρύτερα γνωστό ως δύναμη των ANZACs- Australian and New Zealand Army Corps) συγκροτήθηκε το 1914.
Παρά το γεγονός ότι ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος δεν απειλούσε άμεσα την Αυστραλία, η τότε κυβέρνηση της χώρας, της οποίας ηγείτο ο πρωθυπουργός, Andrew Fisher, αποφάσισε, ότι η χώρα ως μέλος της Βρετανικής Κοινοπολιτείας και λόγω συνταγματικής της υποχρέωσης απέναντι στη Μεγάλη Βρετανία, έπρεπε να λάβει μέρος στον πόλεμο.
Η απόβαση στην Καλλίπολη ήταν η πρώτη στρατιωτική επιχείρηση του Α' Παγκοσμίου Πολέμου που έλαβε μέρος το εκστρατευτικό σώμα των ANZACs και ειδικότερα Αυστραλοί στρατιώτες και η Λήμνος είτε γεωπολιτικά είτε με τη συνδρομή των κατοίκων της διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην επιχείρηση.
Ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, ελπίζοντας ότι η κατάληψη των Δαρδανελίων θα άνοιγε τις πόρτες της Ελλάδας στο να διεκδικήσει την Κωνσταντινούπολης, έδωσε την άδεια στη Μεγάλη Βρετανία να χρησιμοποιήσει τη Λήμνο ως ναυτική βάση.
Στόχος των συμμαχικών δυνάμεων ήταν να χρησιμοποιήσουν το νησί ως ορμητήριο για την απόβαση στην Καλλίπολη και ως βάση για την εκπαίδευση και την ιατρική περίθαλψη των στρατιωτών τους.
Από τον Μάρτη του 1915 έως και τον Απρίλη λίγες μέρες πριν την απόβαση στην Καλλίπολη περίπου 50.000 Αυστραλοί στρατιώτες έφτασαν στην Λήμνο. Στα στρατόπεδα που στήθηκαν εκεί οι ΑΝΖΑCs έκαναν τις ασκήσεις και την προετοιμασία τους για την μεγάλη μέρα της απόβασης.
Στις 20 Απριλίου 1915 το λιμάνι του Μούδρου πλημμύρισε από πολεμικά πλοία των συμμαχικών δυνάμεων. Στο σύνολό τους στο λιμάνι κατέπλευσαν 200 πολεμικά πλοία ενώ στα ανοικτά του λιμανιού έφτασαν και υποβρύχια των συμμαχικών δυνάμεων.
Σε εκείνα τα χώματα του άγονου νησιού του Αιγαίου 100 χρόνια πριν στήθηκαν και τα αυτοσχέδια νοσοκομεία για την περίθαλψη των τραυματιών της εκστρατείας. Να σημειωθεί ότι ήταν η πρώτη φορά που οι στρατιωτικές νοσοκόμες της Αυστραλίας πήγαιναν στην πρώτη γραμμή.
Το απόγευμα της 24ης Απριλίου οι ANZACs ξεκίνησαν από την λημνιακή γη για να επιτεθούν στην Καλλίπολη, με στόχο οι συμμαχικές δυνάμεις να ανακτήσουν τα στενά των Δαρδανελλίων από τους Τούρκους.
Αρχικά, αποβιβάστηκαν σε παραπλήσιους της Καλλίπολης λόφους, αλλά η αντεπίθεση των Τούρκων ήταν ανελέητη. Παρά τις προσπάθειες των ANZACs να διασπάσουν τις γραμμές των Τούρκων και να προχωρήσουν προς το εσωτερικό, ο τότε διοικητής της 19ης Οθωμανικής Μεραρχίας, ο 34χρονος Μουσταφά Κεμάλ, καταφέρνει να φθάσει πρώτος στο ύψωμα και να ανακόψει την πορεία τους.
Και ενώ η άνοιξη άνθιζε την φύση, ο θάνατος έσπερνε τον όλεθρο. Πάνω από 2.000 Αυστραλοί σκοτώθηκαν εκείνο το μοιραίο πρωινό της 25ης του Απρίλη. O θάνατος δεν τους πτόησε όμως. Την επόμενη μέρα συνέχισαν να πολεμούν σώμα με σώμα αλλά και πάλι το αίμα το δικό τους αίμα ήταν κυρίως αυτό που πότιζε τους αγρούς της Καλλίπολης.
Η αποβατική επιχείρηση γρήγορα έσβησε καθώς στο πεδίο της μάχης έφταναν όλο και περισσότερες ενισχύσεις για τον οθωμανικό στρατό.
Οι απώλειες ήταν μεγάλες και για τις δύο πλευρές αλλά η δύναμη των ΑNZACs ήταν αυτή που πλήρωσε τον μεγαλύτερο φόρο αίματος.
Από τον Αύγουστο και μετά η Λήμνος έγινε κέντρο ιατρικής περίθαλψης, συγκέντρωσης και υποδοχής αρρώστων και τραυματιών, καθώς και σταθμός εφοδιασμού. Κατασκευάστηκαν αποβάθρες, ένας καλός δρόμος, ένας υποτυπώδης σιδηρόδρομος ενώ παράλληλα γινόντουσαν μεταφορές, κυρίως μέσω υποζυγίων. Επίσης, χρησιμοποιούνταν και μεγάλες αντλίες νερού μίας και το νερό από τα πηγάδια δεν επαρκούσε.
Δύο αυστραλιανά στρατιωτικά νοσοκομεία στήθηκαν σε τέντες και καλύβες- με εξοπλισμό για την εκτέλεση βασικών ιατρικών επεμβάσεων και ακτινογραφιών.
Ενενήντα έξι Αυστραλές νοσοκόμες, οι μόνες γυναίκες που υπηρέτησαν στην εκστρατεία της Καλλίπολης, φρόντισαν τους τραυματίες και τους αρρώστους που κατέληξαν στα στρατιωτικά νοσοκομεία της Λήμνου. Περίπου 4.000 Αυστραλοί και Νεοζηλανδοί στρατιώτες νοσηλεύθηκαν στη Λήμνο. Πολλοί πέθαναν και θάφτηκαν στα δύο συμμαχικά νεκροταφεία στη Λήμνο αυτό στον οικισμό Πορτιανού και στο Πολεμικό Κοιμητήριο του Μούδρου. Συνολικά στη Λήμνο είναι θαμμένοι 148 Αυστραλοί και 76 Νεοζηλανδοί στρατιώτες.
Ο θάνατος και η καταστροφή ήταν τα κύρια στοιχεία που σημάδεψαν αυτήν την εκστρατεία. Την ίδια στιγμή και παρά την αγριότητα του πολέμου, ήταν η εκστρατεία που ανέδειξε αξίες όπως αυτές της αλληλεγγύης και της ανθρωπιάς. Ήταν η εκστρατεία που στην Αυστραλιανή ιστορία έγινε σημείο αναφοράς και γέννησης της εθνικής συνείδησης αυτής της χώρας.
Και δεν είχε σημασία αν οι δύο λαοί, Έλληνες και Αυστραλοί γνωρίστηκαν μέσα στην μαυρίλα του πολέμου και της συμφοράς. Αν η σχέση τους χτίστηκε πάνω σε νεκρά ή διαμελισμένα από το μολύβι, σώματα. Η καλοσύνη, η φιλοξενία και ο αλτρουισμός των κατοίκων αυτού του μικρού νησιού κατάφεραν να επισκιάσουν την σκοτεινιά της καταστροφής και την θηριωδία του πολέμου και να χτίσουν μία σχέση που φέτος γιορτάζει τα 100 της χρόνια και θα μείνει ανεξίτηλα γραμμένη στην ιστορία της Αυστραλίας.
