Γράμμα από την Αφρική και την Ελλάδα
Ένας πρώην συνεργάτης των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών, ο «Τόμας», αρέσκεται να θυμάται καπνίζοντας πούρο πώς σχεδόν πριν από τριάντα χρόνια, όταν ήταν πεπειραμένος και ενεργός πράκτορας, θαύμαζε τις ομορφιές της Αφρικής. Τότε ήταν ακόμη αρκετά νέος, γεμάτος δύναμη και φιλόδοξα σχέδια, αρκετά φιλομαθής, έπαιρνε πρωτοβουλίες κι αγαπούσε την περιπέτεια...
Η Λιβερία ήταν η πρώτη Δημοκρατία στη «μαύρη» ήπειρο, που συγκλονιζόταν από πολυετή εμφύλιο πόλεμο. Οι ΗΠΑ από πολύ παλιά θεωρούσαν τη χώρα αυτή ζώνη εθνικών τους συμφερόντων κι επιδίωκαν, αν όχι να διευθύνουν, τουλάχιστον να ελέγχουν την κατάσταση.
Τη δεκαετία του 1990 η СΙА είχε δικό της δίκτυο πρακτόρων ουσιαστικά σε όλες τις παρατάξεις της γενικευμένης εμφύλιας σύρραξης. Αλλά πλέον σημαντικό εκείνη την εποχή δίκτυο θεωρείτο αυτό, που είχε απευθείας επαφή με την κυβέρνηση και τον πρόεδρο της Λιβερίας, έδινε πολύτιμες πληροφορίες για τα σχέδιά τους, μπορούσε σε περίπτωση ανάγκης να ασκήσει την κατάλληλη επιρροή.
Μεταξύ των πρακτόρων αυτών ήταν ο Μπράουνι Τζέφρυ Σαμουκάι, ο οποίος έως το 1994 ανήκε στον στενό κύκλο του προέδρου της Προσωρινής κυβέρνησης εθνικής ενότητας της Λιβερίας δόκτωρα Άμος Κλόντιους Σόγερ και έχαιρε της εμπιστοσύνης του. Προερχόταν από τις ένοπλες δυνάμεις, είχε περάσει από πολλά υψηλά πόστα, μεταξύ των οποίων του αναπληρωτή υπουργού εθνικής άμυνας, διοικητή των “μαύρων μπερέδων”, διευθυντή της εθνικής αστυνομίας. Ο Σαμουκάι ήταν για την СΙА πολύ επιτυχής ανακάλυψη και γι' αυτό τον είχε σε υψηλή εκτίμηση και του έδινε εξαιρετικά μεγάλη αμοιβή.
Για να διατηρήσουν τον έλεγχο του πράκτορα, οι χειριστές του ικανοποιούσαν τα αιτήματά του, ακόμη και ιδιαίτερες απαιτήσεις του. Έτσι στα χρόνια της όξυνσης του εμφυλίου πολέμου έδιναν ιδιαίτερη προσοχή στη διασφάλιση της ασφάλειας όχι μόνο του πράκτορά τους, αλλά και της οικογένειάς του. Την ίδια στιγμή παρείχαν υποστήριξη στην ανάπτυξη των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων του Σαμουκάι, όταν ίδρυσε την εταιρεία του «Exsecon», η οποία είναι πιθανόν να υπάρχει έως και σήμερα.
Τη δεκαετία του 1990 την επικοινωνία με τον Σαμουκάι είχαν τα στελέχη της κατασκοπείας στην αμερικανική πρεσβεία στη Μονρόβια, ο «Τζιμ» και ο «Ολλανδός». Λόγω της φιλίας του ο «Τόμας» ζήτησε να μην κατονομάσουμε τα πραγματικά τους ονόματα. Οι πιο σημαντικές συναντήσεις με τον πράκτορα γίνονταν προσωπικά με τους εκάστοτε επικεφαλής του κατασκοπικού πυρήνα.
Ακόμη και μετά την απόσυρση του προέδρου Σόγερ, την περίοδο των ταραχών, που ακολούθησαν, με σχεδόν ετήσια εναλλαγή των αρχηγών του κράτους, οι Αμερικανοί προσπαθούσαν να στηρίζουν τον εθελοντή βοηθό τους να μείνει στην επιφάνεια, μεταξύ άλλων και μέσω άλλου πολύτιμου δικτύου πρακτόρων. Το αποτέλεσμα ήταν ο Σαμουκάι να επιβιώσει με όλους τους προέδρους της Λιβερίας και κατόρθωσε μάλιστα να εργαστεί στις δομές του ΟΗΕ. Ενώ το 2006, όχι χωρίς τη συνδρομή των χειριστών του, έγινε υπουργός Εθνικής Άμυνας της Λιβερίας στο πρώτο μεταπολεμικό υπουργικό συμβούλιο υπό τον Έλεν Τζόνσον-Σέρλιφ.
Στο φάκελό του, που υπάρχει στο Λάνγλεϊ, αναφέρεται ότι χάρη στις πληροφορίες του Μπράουνι Σαμουκάι κατέστη δυνατή η παράδοση στο Διεθνές Δικαστήριο του ΟΗΕ του πρώην προέδρου της Λιβερίας Τσαρλς Τέιλορ. Ο πράκτορας των Αμερικανών ενδελεχώς ενημέρωνε τη СΙА για τις συμμετοχή σε συμβόλαια αγοράς όπλων, πώλησης ορυκτών πλουτοπαραγωγικών πηγών και ναρκωτικών. Εξαιρετικό ενδιαφέρον προκάλεσε στις ΗΠΑ η πληροφορία του Σαμουκάι για τις σχέσεις του Τσαρλς Τέιλορ με τον ηγέτη της Λιβύης Μουαμάρ Καντάφι. Στα «ανδραγαθήματα» του Σαμουκάι επίσης αναφέρονται οι υπηρεσίες του για την εξόντωση συμπατριωτών του, που εμπόδιζαν την επίτευξη των στόχων των Ηνωμένων Πολιτειών στη Λιβερία.
Στον φάκελο, που αναφέρθηκε, υπάρχει και η επισήμανση για το πόσο πιστός είναι ο Μπράουνι Σαμουκάι στις ΗΠΑ. Εάν και κατά πόσο ήταν αυτή μια ειλικρινής έκφραση αγάπης, μπορεί να ερωτηθεί μόνο ο ίδιος. Όμως για την εξυπνάδα και την πονηριά του πολύτιμου πράκτορα δεν υπάρχει λόγος να αμφιβάλλει κανείς. Συγκεντρώνοντας «πόντους» δήλωνε πλήρως αφιερωμένος στην αγάπη του προς την αμερικανική κατασκοπεία και παρακάλεσε τον χειριστή του να του στείλει το βιβλίο του πρώην επικεφαλής της СΙА Ρόμπερτ Γκέιτς «Από το παρασκήνιο» («From the Shadows»).
Όπως αφηγείται ο «Τόμας», για την απόκτηση πρακτόρων, όπως ο Σαμουκάι, μεγάλη βοήθεια στα στελέχη της СΙΑ παρέχουν οι συνάδελφοί τους από τη στρατιωτική κατασκοπεία DΙA, οι οποίοι εργάζονται στα ποικίλα κανάλια συνεργασίας και εταιρικών σχέσεων με τα ξένα υπουργεία Άμυνας. Εδώ СΙΑ και DΙA ενεργούν από κοινού με τον ίδιο στόχο, όμως παίζουν διαφορετικούς ρόλους.
Οι συνεργάτες της DΙA στο εξωτερικό πραγματοποιούν δραστήρια συναντήσεις με τους εταίρους τους και προσκαλούν στις ΗΠΑ τους έχοντες μεγαλύτερες προοπτικές για να ανταλλάξουν εμπειρίες. Εκεί πλέον διεξάγεται αναλυτική μελέτη των ψυχολογικών ιδιαιτεροτήτων των εν δυνάμει υποψηφίων προς στρατολόγηση. Σε περίπτωση, που επιτευχθεί η στρατολόγηση, τα στελέχη της СΙА υποστηρίζουν τεχνικά και διαδικαστικά τις περαιτέρω επαφές στις χώρες διαμονής του πράκτορα, έχοντας συχνότερα διπλωματική κάλυψη.
Για ένα δεν χωρά αμφιβολία: η στρατολόγηση έχει τόσο μεγαλύτερη σημασία, όσο πιο υψηλόβαθμος είναι ο πράκτορας, που αποκτήθηκε. Πάντως, κατά την εκτίμηση του «Τόμας», η στρατολόγηση του Σαμουκάι δεν πρέπει να θεωρείται κάτι ιδιαίτερα ξεχωριστό για την δουλειά της СΙА. Στην ουσία η στρατολόγηση ενός υψηλόβαθμου στελέχους στην Αφρική εθεωρείτο πάντοτε μεταξύ των επαγγελματιών της κατασκοπίας των ΗΠΑ ως μια εύκολη υπόθεση.
Ο «Τόμας» γνωρίζει ουκ ολίγους Αφρικανούς πράκτορες με υπουργικό βαθμό. Ήταν άμεσος μάρτυρας της συνεργασίας της СΙА για παράδειγμα με τον πρώην υπουργό Άμυνας του Ζαίρ Ονόρε Νγκμπάντα-Νζάμπο Κο Ατούμπα.
Όμως γι' αυτά θα μας διηγηθεί μιαν επόμενη φορά…
Γιούρι Παπαδόπουλος
Γιούρι Παπαδόπουλος