Παρά το γεγονός ότι ο Ψυχρός Πόλεμος έχει τελειώσει και οι πιο σημαντικές απειλές για την εθνική ασφάλεια είναι ασύμμετρες, τα πυρηνικά όπλα θα παραμένουν πάντα ένα πολιτικό και διπλωματικό εργαλείο, όπως και ένα σημαντικό ζήτημα της διεθνούς ασφάλειας.
Εκτός από τις Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρωσία έχει την πιο εξελιγμένη πυρηνική υποδομή. Με αυτό το άρθρο θα εξετάσουμε την Ρωσική πυρηνική ικανότητα, την εξέλιξη του πυρηνικού δόγματος και τον ρόλο των πυρηνικών όπλων στη Ρωσία στο εγγύς μέλλον.
Η Ρωσία είναι επίσημα ένα αναγνωρισμένο κράτος που διαθέτει πυρηνικά όπλα, όπως αυτό προσδιορίζεται από τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (NPT). Η Ρωσική Ομοσπονδία έχει διάφορους τύπους κεφαλών και πολλαπλούς τύπους φορέων ικανών να τα μεταφέρουν. Η ρωσική κυβέρνηση υπήρξε ένθερμος υποστηρικτής των συνθηκών μη διάδοσης και των διμερών ελέγχων εξοπλισμού και από κοινού με τις Ηνωμένες Πολιτείες συνέβαλαν στη μείωση του ρωσικού οπλοστασίου, από τις 40.000 κεφαλές της Σοβιετικής περιόδου σε περίπου 4.300 (εκτίμηση Μάρτιος 2013). Η Ρωσία διαθέτει μια πυρηνική τριάδα παρόμοια με εκείνη των Ηνωμένων Πολιτειών, δηλαδή στα συστήματα μεταφοράς των στρατηγικών πυρηνικών όπλων, από αέρος, ξηράς και θαλάσσης. Στην περίπτωση της Ρωσίας (και των Ηνωμένων Πολιτειών), έχουν και χρησιμοποιούν στρατηγικά βομβαρδιστικά αεροπλάνα, διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους (ICBMs) και υποβρύχια.
Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη ανταλλαγή δεδομένων τον Μάρτιο του 2015 και στα πλαίσια της νέας συνθήκης START, η Ρωσία διαθέτει 1.582 κεφαλές σε 515 διηπειρωτικούς βαλλιστικούς πυραύλους, υποβρύχια και βαρέα βομβαρδιστικά. Ο πραγματικός αριθμός των κεφαλών είναι πιθανόν μεγαλύτερος, δεδομένου ότι η συνθήκη μετράει ως επιχειρησιακά έτοιμο ένα στρατηγικό βομβαρδιστικό ως μια κεφαλή, έστω και αν για παράδειγμα το TU-95 MS16 μπορεί να μεταφέρει έως και δεκαέξι όπλα. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, ο πραγματικός αριθμός των ρωσικών επιχειρησιακών πυρηνικών κεφαλών φτάνει τις 1.900. Η Ρωσία διαθέτει επίσης 305 βαλλιστικούς πυραύλους μέσου βεληνεκούς σε πέντε διαφορετικές παραλλαγές. Συνολικά, ο στόλος των ICBM θα μπορούσε να αναπτύξει 1.166 κεφαλές. Τρεις παραλλαγές της σοβιετικής εποχής θα παροπλιστούν, συμπεριλαμβανομένης της SS-18, SS-19 και SS-25, με αυτούς που θα τους αντικαταστήσουν και θα τεθούν σε λειτουργία μέχρι το 2022. Αυτές οι αντικαταστάσεις περιλαμβάνουν και τη δημιουργία οδικών κινητών εκτοξευτών ICBM με εκτιμώμενο χρόνο αποστολής από τη Ρωσία στις ΗΠΑ σε λιγότερο από 30 λεπτά.
Ενώ στην πυρηνική τριάδα οι στρατηγικοί πύραυλοι παίζουν τον πρωταρχικό ρόλο, η θαλάσσιες πλατφόρμες έχουν έναν λιγότερο εμφανή αλλά όχι λιγότερο σημαντικό ρόλο. Σύμφωνα με την επίσημη ρωσική έκθεση τον Ιανουάριο του 2015, ο ενεργός στρατηγικός στόλος υποβρυχίων βαλλιστικών πυραύλων, αποτελούνταν από δύο υποβρύχια Delta III στον Στόλου του Ειρηνικού, πέντε Delta IV στο Βόρειο Στόλο, και ένα 995 κλάσης Borey, επίσης στο βόρειο στόλο. Τα υποβρύχια Delta III μεταφέρει 16 SLBMs, το καθένα με τρεις κεφαλές. Αυτά τα υποβρύχια πρόκειται να καταργηθούν σταδιακά υπέρ των νεότερων κλάσης Delta IV. Η Delta IV-class μεταφέρει 16 SLBMs, το καθένα με τη δυνατότητα να μεταφέρει τέσσερις κεφαλές. Τα νεότερα υποβρύχια κλάσης Borey, θα έχουν τη δυνατότητα να στεγάσουν δεκαέξι SLBMs, με κάθε SLBM σε θέση να μεταφέρει έως και έξι πυρηνικές κεφαλές.
Οι SLBMs μπορούν να ξεκινήσουν ακόμα πιο γρήγορα και ανάλογα με τη θέση τους, μπορούν να φτάσουν το στόχο τους μέσα σε 15 λεπτά ή λιγότερο.
Το τελευταίο σκέλος της στρατηγικής πυρηνικής τριάδας είναι η δύναμη από αέρος. Η Ρωσία διαθέτει δυο τύπους βαρέων βομβαρδιστικών που μπορούν να εκτελέσουν μια πυρηνική αποστολή: το Tu-95 Bear και το Tu-160 Blackjack. Το Tu-95 Bear έχει δύο παραλλαγές, το MS6 και το MS16. Ο αριθμός και το καθεστώς λειτουργίας του στόλου τους πυρηνικών βομβαρδιστικών, είναι ασαφής καθώς αυτές οι πληροφορίες δεν υπάγονται στο πλαίσιο των συμφωνιών, όμως σύμφωνα με μια εκτίμηση η Ρωσία διαθέτει 55 Tu-95s και 11 Tu-160S.
Τα τακτικά (μη στρατηγικά) πυρηνικά όπλα αποτελούν ένα ακόμα σημαντικό μέρος του πυρηνικού οπλοστασίου. Ωστόσο, η Ρωσία δεν έχει αποκαλύψει την ποσότητα και τα είδη των όπλων που διαθέτει σε αυτή την κατηγορία. Σύμφωνα με μια εκτίμηση (Μάρτιος 2014) ο αριθμός των ρωσικών τακτικών πυρηνικών όπλων ανέρχεται σε 2.000. Οι αναλυτές πιστεύουν ότι αυτές οι κεφαλές αποθηκεύονται διάσπαρτα σε εγκαταστάσεις σ τη χώρα και δεν συνδυάζονται με συστήματα μεταφοράς.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία είναι οι χώρες με τη μεγαλύτερη ανησυχία για την ασφαλή φύλαξη και την υπεύθυνη κατοχή των πυρηνικών όπλων. Παρά το γεγονός της διαχρονικής αντιπαλότητας, έχουν παραδόξως αναπτύξει την καλύτερη συνεργασία όσον αφορά τα θέματα του πυρηνικού οπλοστασίου. Μέσα από τις διεθνείς συνθήκες, διεθνείς οργανώσεις, και αρκετές Συνόδους Κορυφής, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία συνεργάζονται σε θέματα πυρηνικής ασφάλειας. Και οι δύο χώρες έχουν υποστηρίξει την μη διάδοση των πυρηνικών και έχουν μειώσει τον αριθμό των στρατηγικών πυρηνικών όπλων τους. Τα άλλα κράτη που διαθέτουν πυρηνικά όπλα, σύμφωνα με την Συνθήκη NPT, είναι το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Κίνα. Τέσσερα άλλα κράτη είναι γνωστό ή πιστεύεται ότι διαθέτουν πυρηνικά όπλα: η Ινδία, το Πακιστάν, η Βόρεια Κορέα και το Ισραήλ.
Και οι δύο χώρες, οι ΗΠΑ και η Ρωσία, έχουν αναγνωρίσει τη σοβαρότητα της προοπτικής ενός πυρηνικού πολέμου και έχουν συμφωνήσει ότι αυτή η προοπτική είναι απαράδεκτη. Ενώ όμως έχουν επιδείξει αξιοσημείωτη αυτοσυγκράτηση τιμώντας αυτή τη δέσμευση, το γεγονός παραμένει ότι τα πυρηνικά δόγματα των δυο αυτών χωρών περιέχουν διατάξεις και προϋποθέσεις βάσει των οποίων, μπορούν δικαιολογημένα να χρησιμοποιήσουν πυρηνικά όπλα.
Ως μία από τις πιο ισχυρές πυρηνικές δυνάμεις του κόσμου, η Ρωσία θα αποτελεί πάντα ένα τεράστιο δυνητικό πρόβλημα για τα αμερικανικά εθνικά συμφέροντα. Η πυρηνική τριάδα της Ρωσίας αποτελείται από εξελιγμένα συστήματα με ικανότητα να προσβάλλουν αποτελεσματικά τους στόχους τους. Διαθέτει ένα σημαντικό αριθμό μη στρατηγικών πυρηνικών όπλων, τα οποία δεν επηρεάζονται από τις Συνθήκες μείωσης των Στρατηγικών Όπλων. Η πυρηνική ικανότητα της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ανάλογα με το πώς και πού αυτά τα όπλα χρησιμοποιούνται μπορεί να είναι περισσότερο ανησυχητική για τη διεθνή κοινότητα, ακόμα και από την επίσημη πυρηνική τριάδα της. Μέχρι σήμερα η Ρωσία διατηρώντας την παράδοση, είναι ένα υπεύθυνο μέλος της πυρηνικής λέσχης, ακόμη και αν είναι πάντα έτοιμη να υπενθυμίσει προφορικά τις δυνατότητές της στην παγκόσμια κοινότητα. Αυτό που μένει να δούμε είναι πώς θα μπορούσαν οι νέες συγκρούσεις και εντάσεις στην παγκόσμια σκηνή - Ουκρανία, Κριμαία, Συρία, Ισλαμικό Κράτος, Ιράν να θέσουν μια νέα δυναμική στο παιχνίδι μεταξύ των δύο πυρηνικών υπερδυνάμεων.
Το τελευταίο σκέλος της στρατηγικής πυρηνικής τριάδας είναι η δύναμη από αέρος. Η Ρωσία διαθέτει δυο τύπους βαρέων βομβαρδιστικών που μπορούν να εκτελέσουν μια πυρηνική αποστολή: το Tu-95 Bear και το Tu-160 Blackjack. Το Tu-95 Bear έχει δύο παραλλαγές, το MS6 και το MS16. Ο αριθμός και το καθεστώς λειτουργίας του στόλου τους πυρηνικών βομβαρδιστικών, είναι ασαφής καθώς αυτές οι πληροφορίες δεν υπάγονται στο πλαίσιο των συμφωνιών, όμως σύμφωνα με μια εκτίμηση η Ρωσία διαθέτει 55 Tu-95s και 11 Tu-160S.
Τα τακτικά (μη στρατηγικά) πυρηνικά όπλα αποτελούν ένα ακόμα σημαντικό μέρος του πυρηνικού οπλοστασίου. Ωστόσο, η Ρωσία δεν έχει αποκαλύψει την ποσότητα και τα είδη των όπλων που διαθέτει σε αυτή την κατηγορία. Σύμφωνα με μια εκτίμηση (Μάρτιος 2014) ο αριθμός των ρωσικών τακτικών πυρηνικών όπλων ανέρχεται σε 2.000. Οι αναλυτές πιστεύουν ότι αυτές οι κεφαλές αποθηκεύονται διάσπαρτα σε εγκαταστάσεις σ τη χώρα και δεν συνδυάζονται με συστήματα μεταφοράς.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία είναι οι χώρες με τη μεγαλύτερη ανησυχία για την ασφαλή φύλαξη και την υπεύθυνη κατοχή των πυρηνικών όπλων. Παρά το γεγονός της διαχρονικής αντιπαλότητας, έχουν παραδόξως αναπτύξει την καλύτερη συνεργασία όσον αφορά τα θέματα του πυρηνικού οπλοστασίου. Μέσα από τις διεθνείς συνθήκες, διεθνείς οργανώσεις, και αρκετές Συνόδους Κορυφής, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία συνεργάζονται σε θέματα πυρηνικής ασφάλειας. Και οι δύο χώρες έχουν υποστηρίξει την μη διάδοση των πυρηνικών και έχουν μειώσει τον αριθμό των στρατηγικών πυρηνικών όπλων τους. Τα άλλα κράτη που διαθέτουν πυρηνικά όπλα, σύμφωνα με την Συνθήκη NPT, είναι το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Κίνα. Τέσσερα άλλα κράτη είναι γνωστό ή πιστεύεται ότι διαθέτουν πυρηνικά όπλα: η Ινδία, το Πακιστάν, η Βόρεια Κορέα και το Ισραήλ.
Και οι δύο χώρες, οι ΗΠΑ και η Ρωσία, έχουν αναγνωρίσει τη σοβαρότητα της προοπτικής ενός πυρηνικού πολέμου και έχουν συμφωνήσει ότι αυτή η προοπτική είναι απαράδεκτη. Ενώ όμως έχουν επιδείξει αξιοσημείωτη αυτοσυγκράτηση τιμώντας αυτή τη δέσμευση, το γεγονός παραμένει ότι τα πυρηνικά δόγματα των δυο αυτών χωρών περιέχουν διατάξεις και προϋποθέσεις βάσει των οποίων, μπορούν δικαιολογημένα να χρησιμοποιήσουν πυρηνικά όπλα.
Ως μία από τις πιο ισχυρές πυρηνικές δυνάμεις του κόσμου, η Ρωσία θα αποτελεί πάντα ένα τεράστιο δυνητικό πρόβλημα για τα αμερικανικά εθνικά συμφέροντα. Η πυρηνική τριάδα της Ρωσίας αποτελείται από εξελιγμένα συστήματα με ικανότητα να προσβάλλουν αποτελεσματικά τους στόχους τους. Διαθέτει ένα σημαντικό αριθμό μη στρατηγικών πυρηνικών όπλων, τα οποία δεν επηρεάζονται από τις Συνθήκες μείωσης των Στρατηγικών Όπλων. Η πυρηνική ικανότητα της Ρωσικής Ομοσπονδίας, ανάλογα με το πώς και πού αυτά τα όπλα χρησιμοποιούνται μπορεί να είναι περισσότερο ανησυχητική για τη διεθνή κοινότητα, ακόμα και από την επίσημη πυρηνική τριάδα της. Μέχρι σήμερα η Ρωσία διατηρώντας την παράδοση, είναι ένα υπεύθυνο μέλος της πυρηνικής λέσχης, ακόμη και αν είναι πάντα έτοιμη να υπενθυμίσει προφορικά τις δυνατότητές της στην παγκόσμια κοινότητα. Αυτό που μένει να δούμε είναι πώς θα μπορούσαν οι νέες συγκρούσεις και εντάσεις στην παγκόσμια σκηνή - Ουκρανία, Κριμαία, Συρία, Ισλαμικό Κράτος, Ιράν να θέσουν μια νέα δυναμική στο παιχνίδι μεταξύ των δύο πυρηνικών υπερδυνάμεων.