Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος απευθύνθηκε την Παρασκευή 19/09 στο Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων (Council on Foreign Relations) στη Νέα Υόρκη, έναν εξέχοντα και σημαντικό θεσμό σκέψης και διαλόγου στον σύγχρονο κόσμο, εκφράζοντας την ευγνωμοσύνη του για την ευκαιρία να παρουσιάσει τις απόψεις του επί παγκόσμιων ζητημάτων.
Απευθυνόμενος στον ΕΒΡΑΙΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΗ Πρόεδρο Φρόμαν, τα αξιότιμα μέλη, τον Σεβασμιώτατο Αρχιεπίσκοπο Αμερικής Ελπιδοφόρο, τους Μητροπολίτες, τους Επισκόπους και τους παρευρισκόμενους, τόνισε τη σημασία του διαλόγου σε έναν χώρο όπως το Συμβούλιο, το οποίο, παρά τις διαφορές του με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, μοιράζεται κοινά χαρακτηριστικά: μακροχρόνια παρουσία, έδρα σε παγκόσμιες μητροπόλεις (Νέα Υόρκη και Κωνσταντινούπολη) και μη κρατική φύση με οικουμενική προοπτική.
Ο Πατριάρχης επικεντρώθηκε σε τρία βασικά θέματα:
Το αμερικανικό πείραμα, οι ιουδαιο-χριστιανικές του επιρροές και η σημασία του για τον κόσμο.
Οι δυνάμεις που διχάζουν την ανθρωπότητα σε προσωπικό και διεθνές επίπεδο.
Οι δρόμοι προς την επούλωση αυτών των διαιρέσεων.
1. Το Αμερικανικό Πείραμα και οι Ιουδαιο-Χριστιανικές Επιρροές
Ο Πατριάρχης ανέφερε ότι το 2026 οι Αμερικανοί θα γιορτάσουν την 250ή επέτειο της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας, ενώ μόλις πριν από δύο ημέρες τιμήθηκε η 238η επέτειος του Συντάγματος των ΗΠΑ.
Αυτά τα έγγραφα, μαζί με τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων, άλλαξαν όχι μόνο τις 13 βρετανικές αποικίες, αλλά και ολόκληρο τον κόσμο, εισάγοντας ένα νέο μοντέλο αυτοδιοίκησης με ενσωματωμένες δικλείδες ασφαλείας έναντι των ελαττωμάτων προηγούμενων πειραμάτων δημοκρατίας.
Οι ιδρυτές των ΗΠΑ, επηρεασμένοι από την ιουδαio-χριστιανική παράδοση, αναγνώρισαν την πεπτωκυία φύση του ανθρώπου, όπως φαίνεται στην ιστορία του Αδάμ και της Εύας.
Αυτή η κατανόηση οδήγησε στη δημιουργία ενός συστήματος ελέγχων και ισορροπιών, με διαχωρισμό εξουσιών σε τρεις κλάδους και εγγυήσεις ελευθεριών για τους πολίτες, όπως η ελευθερία του λόγου, της θρησκείας και του Τύπου.
Ο Πατριάρχης υπογράμμισε ότι η επιτυχία του αμερικανικού πειράματος οφείλεται στην αναγνώριση της ανθρώπινης ατέλειας και στην κατασκευή ενός συστήματος που την περιορίζει, προσφέροντας έτσι ένα παγκόσμιο πρότυπο.
Παράλληλα, εξέφρασε ανησυχία για την παγκόσμια τάση προς τον αυταρχισμό και την κατάργηση των ελέγχων και ισορροπιών, όχι μόνο στην πολιτική, αλλά και σε τομείς όπως η επιχειρηματικότητα και η ακαδημία.
Επικαλούμενος τον Λόρδο Άκτον, τόνισε ότι «η εξουσία τείνει να διαφθείρει, και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα», υπογραμμίζοντας την ανάγκη διατήρησης αυτών των δικλείδων.
2. Δυνάμεις Διχασμού
Ο Πατριάρχης ανέλυσε τις δυνάμεις που διχάζουν την ανθρωπότητα, ξεκινώντας από τον εθνικισμό.
Ενώ ο ήπιος εθνικισμός ενώνει διαφορετικές ομάδες υπό κοινές αξίες, ο κακοήθης εθνικισμός προάγει τη διάκριση και έχει προκαλέσει τεράστιες καταστροφές, με πάνω από 75 εκατομμύρια νεκρούς μεταξύ 1914 και 1945.
Στον ορθόδοξο κόσμο, ο εθνικισμός έχει οδηγήσει σε φυλετισμό, τον οποίο το Οικουμενικό Πατριαρχείο καταδίκασε το 1872, απορρίπτοντας την οργάνωση της Εκκλησίας με βάση εθνοτικές διακρίσεις.
Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στη σύγκρουση Ρωσίας-Ουκρανίας, όπου η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία υποστηρίζει την εισβολή στην Ουκρανία, υπηρετώντας την ιδεολογία του «Ρωσικού Κόσμου» (Rússkiy Mir).
Ο Πατριάρχης εξήγησε ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο χορήγησε αυτοκεφαλία στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας το 2019, ανταποκρινόμενο στην επιθυμία των Ουκρανών για θρησκευτική ελευθερία μετά από δεκαετίες καταπίεσης.
Επιπλέον, αναφέρθηκε στη σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς-Χεζμπολάχ, εκφράζοντας φρίκη για τις επιθέσεις της 7ης Οκτωβρίου 2023 και τη συνεχιζόμενη απώλεια ζωών στη Γάζα.
Εξέφρασε λύπη για την επίθεση Ισραηλινών εποίκων στο χριστιανικό χωριό Τάιμπεχ της Δυτικής Όχθης και κάλεσε τις ΗΠΑ, το Ισραήλ, τα αραβικά κράτη, την ΕΕ και τον ΟΗΕ να εργαστούν για ειρήνη και ευημερία στην περιοχή.
3. Ο Δρόμος προς την Επούλωση των Διαιρέσεων
Ο Πατριάρχης τόνισε ότι οι διαιρέσεις δεν περιορίζονται σε διεθνές επίπεδο, αλλά επηρεάζουν οικογένειες, εργασιακούς χώρους και κοινότητες, λόγω πολιτικών διαφορών, ταυτοτήτων, ανισοτήτων και αλγορίθμων κοινωνικών μέσων που ενισχύουν τις προκαταλήψεις.
Επισήμανε τη μείωση της θρησκευτικής συμμετοχής στις ΗΠΑ, από 70% τη μεταπολεμική περίοδο σε 47% το 2020, σύμφωνα με δημοσκόπηση της Gallup.
Παραθέτοντας τον Τζορτζ Ουάσιγκτον και τον Ντουάιτ Αϊζενχάουερ, υπογράμμισε ότι η πίστη αποτελεί το θεμέλιο της δημοκρατίας, προσφέροντας αξίες που εμπνέουν ελπίδα, αγάπη και συγχώρεση.
Χωρίς πίστη, η κοινωνία κινδυνεύει να παρασυρθεί από τον μηδενισμό, την παραπληροφόρηση και την κουλτούρα της ακύρωσης στα κοινωνικά δίκτυα.
Ωστόσο, ο Πατριάρχης εξέφρασε αισιοδοξία, επισημαίνοντας σημάδια ανάκαμψης της πίστης: η Καθολική Εκκλησία στις ΗΠΑ κέρδισε 3 εκατομμύρια πιστούς από το 2010, οι Ορθόδοξες Εκκλησίες ανέφεραν αύξηση 78% στους προσηλύτους από το 2019 έως το 2022, και η εβραϊκή κοινότητα παρουσιάζει αυξημένη θρησκευτική δέσμευση μετά το 2023.
Επιπλέον, σημείωσε την αντίδραση κατά των αρνητικών επιπτώσεων των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης, με γονείς και σχολεία να περιορίζουν την πρόσβαση των παιδιών σε ακατάλληλο περιεχόμενο.
Κλείνοντας, ο Πατριάρχης προέτρεψε τους νέους να αναζητήσουν νόημα μέσω της πίστης, τονίζοντας ότι η αναζήτηση νοήματος είναι θεμελιώδες ανθρώπινο ένστικτο.
Ευχήθηκε ο Θεός να ευλογεί όλους με πίστη και θαυμασμό για το θαύμα της ζωής.
Ο Πατριάρχης ευχαρίστησε το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων για την ευκαιρία να μοιραστεί τις απόψεις του, υπογραμμίζοντας τη σημασία της θρησκευτικής προοπτικής στον παγκόσμιο διάλογο.
Η ομιλία του Οικουμενικού Πατριάρχη:
Πρόεδρε Φρόμαν,
Αξιότιμοι Αξιωματούχοι, Διευθυντές και Μέλη του Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων,
Σεβασμιώτατε Αρχιεπίσκοπε Αμερικής Ελπιδοφόρε,
Σεβασμιώτατοι Μητροπολίτες και Θεοφιλέστατοι Επίσκοποι,
Αγαπητοί Φίλοι,
Το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, ένα εξαιρετικά πολύτιμο και σημαντικό κέντρο σκέψης και διαλόγου στον κόσμο μας σήμερα, αποτελεί ιδανικό χώρο για να μοιραστούμε τις απόψεις μας για παγκόσμια ζητήματα, και είμαστε ευγνώμονες για αυτή την ευκαιρία.
Το Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων και το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι οργανισμοί θεμελιωδώς διαφορετικοί. Εσείς είστε σαφώς κοσμικοί, ενώ εμείς σαφώς όχι. Ωστόσο, έχουμε μερικά κοινά στοιχεία – για παράδειγμα:
Και οι δύο έχουμε επιδείξει μακροζωία, στο πλαίσιο μας: εσείς υπάρχετε για περισσότερα από 100 χρόνια στον Νέο Κόσμο – εμείς υπάρχουμε για 1700 χρόνια στον Παλαιό Κόσμο.
Και οι δύο έχουμε την έδρα μας σε παγκόσμιες πόλεις που αποτελούν πολιτισμικά σταυροδρόμια: η Νέα Υόρκη μιλά 800 γλώσσες και εκτείνεται σε 5 δήμους – η Κωνσταντινούπολη μιλά 80 γλώσσες και εκτείνεται σε 2 ηπείρους.
Και, το πιο σημαντικό, είμαστε και οι δύο μη κρατικοί παράγοντες με παγκόσμιες – θα μπορούσαμε να πούμε, οικουμενικές-προοπτικές.
Τα Ηνωμένα Έθνη γιορτάζουν φέτος την 80ή επέτειό τους. Αυτές τις μέρες του Σεπτεμβρίου, που τα Ηνωμένα Έθνη φέρνουν κοντά την πολιτική ηγεσία του πλανήτη μας, αισθανόμαστε ιδιαίτερη ευθύνη να προσφέρουμε μια θρησκευτική προοπτική στον παγκόσμιο διάλογο.
Σήμερα, θα παρουσιάσουμε αυτή την προοπτική σε τρία θέματα:
- 1. Το αμερικανικό πείραμα, οι ιουδαιο-χριστιανικές του επιρροές και η σημασία του για ολόκληρο τον κόσμο.
- 2. Οι δυνάμεις που μας διχάζουν σε όλα τα επίπεδα, από το προσωπικό μέχρι το διεθνές.
- 3. Οι σκέψεις μας για το μονοπάτι προς την επούλωση αυτών των διαιρέσεων.
Την επόμενη 4η Ιουλίου, οι Αμερικανοί θα γιορτάσουν την 250ή επέτειο της Διακήρυξης της Ανεξαρτησίας.
Και μόλις πριν από δύο ημέρες, τιμήσαμε την 238η επέτειο του Συντάγματος των Ηνωμένων Πολιτειών.
Είναι δίκαιο να πούμε ότι αυτά τα δύο έγγραφα, μαζί με τη Διακήρυξη των Δικαιωμάτων, δεν άλλαξαν μόνο τις 13 βρετανικές αποικίες σε αυτή την ήπειρο – άλλαξαν τον κόσμο.
Δημιούργησαν μια νέα μορφή αυτοδιοίκησης με ενσωματωμένες δικλείδες ασφαλείας ενάντια στα ελαττώματα που είχαν καταρρίψει προηγούμενα πειράματα αυτοδιοίκησης στη Δύση – από την ελληνική δημοκρατία και τη ρωμαϊκή δημοκρατία στην αρχαιότητα, μέχρι τις ιταλικές πόλεις-κράτη, τη δημοκρατία της Ολλανδίας και τα ελβετικά καντόνια στον μεσαίωνα και την πρώιμη νεότερη Ευρώπη.
Ποιες ήταν αυτές οι νέες δικλείδες ασφαλείας; Ένα πολυεπίπεδο σύστημα ελέγχων και ισορροπιών:
Για την κυβέρνηση: κατανομή της εξουσίας σε τρεις κλάδους, ο καθένας με μοναδική και σημαντική εξουσία και τη δυνατότητα να ελέγχει τους άλλους δύο κλάδους.
Για τους κυβερνώμενους: ελευθερία του λόγου, της θρησκείας, του τύπου, της συνάθροισης και της υποβολής αιτημάτων, μεταξύ άλλων.
Γιατί οι ιδρυτές δημιούργησαν αυτό το περίπλοκο σύστημα, τόσο γεμάτο με ελέγχους και ισορροπίες;
Ήταν -ο καθένας τους, ιδιαίτερα οι κορυφαίες φυσιογνωμίες όπως οι Άνταμς, Μάντισον, Τζέφερσον και Ουάσιγκτον- μελετητές και συμμετέχοντες στην ιουδαιο-χριστιανική παράδοση και τις διδασκαλίες της.
Και μία από τις πρώτες διδασκαλίες αυτής της παράδοσης είναι ότι οι άνθρωποι είναι ταυτόχρονα πεπτωκότες και ατελείς – η ιστορία του Αδάμ και της Εύας.
Ανεξάρτητα από το πώς ερμηνεύει κανείς την αφήγηση της Γένεσης, μπορούμε να αναγνωρίσουμε δύο βασικά μαθήματα:
Πρώτον, οι άνθρωποι είναι προικισμένοι από τον Δημιουργό τους με ελεύθερη βούληση.
Δεύτερον, αυτή η ελεύθερη βούληση μας επιτρέπει να επιλέγουμε μεταξύ σωστού και λάθους, ή καλού και κακού.
Πώς αλλιώς θα μπορούσαν ο Αδάμ και η Εύα να παραβούν τη θέληση του Θεού;
Πώς αλλιώς θα μπορούσε ο Κάιν να σκοτώσει τον Άβελ;
Αυτές οι πράξεις έγιναν με την ανθρώπινη βούληση – την ελεύθερη βούληση με την οποία μας προίκισε ο Δημιουργός μας.
Με την ελεύθερη βούληση, μπορούμε να διαπράξουμε τις πιο μεγάλες πράξεις ανιδιοτέλειας, καλοσύνης, αγάπης, ακόμη και θεϊκότητας.
Αλλά μπορούμε επίσης να διαπράξουμε τις χειρότερες πράξεις εγωισμού και μίσους και τα πιο ειδεχθή εγκλήματα που μπορούν να φανταστούν, όπως στα στρατόπεδα θανάτου της λεγόμενης «Τελικής Λύσης». Από την πτώση του Αδάμ και της Εύας, παραμένουμε ατελή πλάσματα.
Και εδώ επιστρέφουμε στους ιδρυτές, οι οποίοι, όπως αναφέρθηκε, ήταν βαθιά επηρεασμένοι από την ιουδαιο-χριστιανική παράδοση και πλήρως ενήμεροι για την ατελή και πεπτωκυία φύση μας. Αυτή η κατανόηση τους οδήγησε στη δημιουργία ενός συστήματος ελέγχων και ισορροπιών – ως δικλείδα ασφαλείας, όχι εγγύηση, ενάντια στις ατέλειες της φύσης μας.
Οι ιδρυτές ήξεραν ότι, ανεξάρτητα από το πόσο λαμπρός, θαρραλέος ή εμπνευστικός μπορεί να είναι ένας πολιτικός, θρησκευτικός ή επιχειρηματικός ηγέτης ή φατρία, όλοι είναι πεπτωκότες, όπως όλοι μας.
Το αμερικανικό πείραμα υπήρξε μια εκπληκτική επιτυχία. Έχει διδάξει στον κόσμο ότι μια κοινωνία που αναγνωρίζει την πεπτωκυία φύση μας και χτίζει ένα ισχυρό σύστημα ελέγχων και ισορροπιών γύρω από αυτήν, έχει τις καλύτερες πιθανότητες επιτυχίας.
Δυστυχώς, τις τελευταίες δεκαετίες, έχουμε δει μια παγκόσμια τάση μακριά από τη σοφία των ιδρυτών της Αμερικής και προς τη χαρισματική, αυταρχική ηγεσία, μαζί με την εξάλειψη, την αποφυγή ή τη διαφθορά των ελέγχων και ισορροπιών – όχι μόνο στην κυβέρνηση, αλλά και στις επιχειρήσεις, την ακαδημία και άλλους τομείς της κοινωνίας.
Ας είμαστε ξεκάθαροι: Δεν μιλάμε εδώ για κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο ή κυβέρνηση, αλλά για ένα σύστημα διακυβέρνησης που έχει σχεδόν αδιάλειπτο ιστορικό καταστροφών. Και για έναν προφανή λόγο: επειδή είμαστε ατελείς από τη φύση μας, είναι λάθος για οποιοδήποτε ανθρώπινο ον να έχει απόλυτη εξουσία.
Χωρίς ελέγχους και ισορροπίες, αργά ή γρήγορα η επιχείρηση θα καταλήξει σε καταστροφή. Με τα γνωστά λόγια του Λόρδου Άκτον, «Η εξουσία τείνει να διαφθείρει, και η απόλυτη εξουσία διαφθείρει απόλυτα».
Τώρα στο δεύτερο θέμα μας: οι δυνάμεις που μας διχάζουν σε όλα τα επίπεδα, από το προσωπικό μέχρι το διεθνές.
Κατά τη διάρκεια του Διαφωτισμού, οι μορφωμένοι Δυτικοευρωπαίοι ένιωσαν ότι είχαν απαλλαγεί από μια μορφή φυλετισμού απορρίπτοντας τη θρησκευτικότητα του Μεσαίωνα και της πρώιμης νεότερης περιόδου, που είχε δει καταστροφικούς πολέμους θρησκείας. Κατέληξαν να ανταλλάξουν τη θρησκεία με τον εθνικισμό, ο οποίος έχει γίνει ουσιαστικό δομικό στοιχείο της σύγχρονης κοινωνίας.
Αλλά ο εθνικισμός έχει δύο μορφές – η καλοήθης μορφή ήταν απλώς μια ιδέα, ένα σύνολο αξιών, που μπορούσε να ενώσει διαφορετικές ομάδες ανθρώπων σε μια γεωγραφική περιοχή κάτω από μια κοινή σημαία. Η κακοήθης μορφή του εθνικισμού, ωστόσο, θέτει μια φυλή πάνω από όλες τις άλλες και μας διχάζει. Ίσως υπήρξε η πιο καταστροφική δύναμη στην ανθρώπινη ιστορία, έχοντας σκοτώσει περισσότερους από 75 εκατομμύρια ανθρώπους μεταξύ 1914 και 1945 μόνο – και συνεχίζει να κοστίζει εκατομμύρια ζωές μέχρι σήμερα.
Ένα περίεργο στοιχείο των περισσότερων εθνικισμών είναι ο τρόπος που συνδυάζουν μακρινές αναμνήσεις με νέες ιδέες. Η διαδικασία περιλαμβάνει επιλεκτική μνήμη· και δυστυχώς, στην περίπτωση των ορθόδοξων χωρών, ο εθνικισμός έχει μερικές φορές προτιμήσει παλαιότερες περιόδους εθνικής δόξας έναντι της συνδυασμένης λαμπρότητας του ορθόδοξου πολιτισμού.
Λυπούμαστε για αυτή την ανισορροπία. Το 1872, το Παν-Ορθόδοξο Συμβούλιο της Κωνσταντινούπολης καταδίκασε κάθε προσπάθεια οργάνωσης της Εκκλησίας με βάση εθνικές ή φυλετικές ομάδες αντί για εδαφικές αρχές, λέγοντας: «Απορρίπτουμε, καταδικάζουμε και καταγγέλλουμε τον φυλετισμό, δηλαδή τις φυλετικές διακρίσεις, τις εθνικές διαμάχες, τα μίση και τις διαιρέσεις εντός της Εκκλησίας του Χριστού…».
Αλλά αυτή η αιρετική συμπεριφορά συνεχίζεται. Η έμφαση στην εθνική ή εθνοτική κληρονομιά έχει οδηγήσει σε κατακερματισμό της οικουμενικής μας οικογένειας, όπως φαίνεται πιο έντονα και βίαια σήμερα στη Ρωσία και την Ουκρανία.
Αυτός ο παράνομος πόλεμος εκτιμάται ότι έχει ήδη κοστίσει περισσότερο από ένα εκατομμύριο ζωές – μια τεράστια και εντελώς περιττή τραγωδία.
Η τραγωδία έχει επίσης μια πνευματική διάσταση: Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσίας έχει δώσει την πλήρη υποστήριξή της στην εισβολή στην Ουκρανία και τη δολοφονία αδέλφων Ορθοδόξων Χριστιανών από το καθεστώς Πούτιν.
Το έχει κάνει υπηρετώντας ένα ξεπερασμένο και παράλογο αυτοκρατορικό δόγμα του Rússkiy Mir, που αναπτύσσεται από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης.
Πράγματι, αν χαρτογραφήσει κανείς τα όρια του σημερινού Πατριαρχείου της Μόσχας πάνω από τη σιλουέτα της πρώην Σοβιετικής αυτοκρατορίας, θα δει γρήγορα μια σχεδόν πλήρη σύγκλιση των δύο.
Γι’ αυτό το Οικουμενικό μας Πατριαρχείο εκπλήρωσε την ελπίδα του Ουκρανικού Λαού να αποκτήσει τη δική του Αυτοκέφαλη Εκκλησία το 2019.
Οι Ουκρανοί λαχταρούσαν την ελευθερία της συνείδησης κατά τη διάρκεια περισσότερων από επτά δεκαετιών καταπίεσης υπό το ρωσικό σοβιετικό σύστημα, το οποίο επανίδρυσε το Πατριαρχείο της Μόσχας το 1917 για να το χρησιμοποιήσει για τους δικούς του σκοπούς.
Αφού ο Στάλιν σχεδόν κατέστρεψε κάθε ίχνος Ορθόδοξου Χριστιανισμού στην ΕΣΣΔ, αναγκάστηκε να το αναβιώσει το 1943 για να αντιμετωπίσει τους Ναζί εισβολείς.
Δυστυχώς, αν και ο Κομμουνισμός κατέρρευσε, η Εκκλησία της Ρωσίας συνεχίζει να είναι όργανο του κράτους μέχρι σήμερα.
Οι Ουκρανοί, ωστόσο, δεν υπόκεινται πλέον σε μια Εκκλησία που έχει συμβιβαστεί – έχουν την ελευθερία της συνείδησης που επιθυμούσαν.
Παρακολουθούμε επίσης τα γεγονότα στη βίαιη σύγκρουση μεταξύ του Ισραήλ και των τρομοκρατών της Χαμάς και της Χεζμπολάχ.
Είναι μια ειρωνεία της ιστορίας ότι τόσο η Γάζα όσο και η Δυτική Όχθη διοικούνταν από την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία για εκατοντάδες χρόνια, με χριστιανική πλειοψηφία μέχρι τη μουσουλμανική κατάκτηση του 7ου αιώνα. Σήμερα, οι Χριστιανοί είναι μειοψηφία, με εκτιμώμενους 20.000 στη Δυτική Όχθη και λιγότερους από 1.000 στη Γάζα.
Είμαστε τρομοκρατημένοι από τα άγρια γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου 2023 στο Ισραήλ και παραμένουμε τρομοκρατημένοι από τη συνεχιζόμενη απώλεια ζωών στη Γάζα.
Στη Δυτική Όχθη, θρηνούμε για την επίθεση της 7ης Ιουλίου φέτος από Ισραηλινούς εποίκους στο παλαιστινιακό χριστιανικό χωριό Τάιμπεχ – τον τόπο όπου ο Ιησούς αποσύρθηκε πριν από το Πάθος Του (Ιωάννης 11:54), και την τελευταία πόλη στη Δυτική Όχθη που κατοικείται αποκλειστικά από Χριστιανούς.
Κοιτάμε προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ισραήλ, τις αραβικές χώρες, την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα Ηνωμένα Έθνη για να βρουν έναν δρόμο προς την ειρήνη και την ευημερία για αυτά τα δύο εδάφη, για χάρη των Χριστιανών, των Εβραίων και των Παλαιστινίων, και θα υποστηρίξουμε μια τέτοια προσπάθεια με κάθε δυνατό τρόπο.
Αλλά δεν είναι μόνο τα έθνη που βρίσκονται σε σύγκρουση μεταξύ τους. Πάρα πολλοί από εμάς βρίσκουμε τους εαυτούς μας, τις οικογένειές μας, τους χώρους εργασίας μας και τις κοινότητές μας βαθιά διχασμένες σήμερα –
- από την πολιτική…
- από την έμφαση στις διαφορές ταυτότητας 0 είτε πρόκειται για φυλή, θρησκεία, φύλο, εθνότητα ή ικανότητα…
- από τις εντυπωσιακές ανισότητες πλούτου και ευκαιριών…
- και από τους αλγορίθμους των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που μας τροφοδοτούν συνεχώς με αυτούς που έχουν παρόμοιες απόψεις, βαθαίνοντας το χάσμα μας με αυτούς που μπορεί να έχουν διαφορετική άποψη.
Αυτό είναι το τρίτο μας θέμα – τι μπορούμε εμείς ως άτομα να κάνουμε για να επουλώσουμε αυτές τις διαιρέσεις;
Είμαστε εδώ για να προσφέρουμε μια θρησκευτική προοπτική σε παγκόσμια ζητήματα, οπότε δεν θα σας εκπλήξει που στρεφόμαστε στην πίστη για απαντήσεις. Αυτό που μπορεί να σας εκπλήξει είναι ο βαθμός στον οποίο οι Αμερικανοί ηγέτες έχουν δει την πίστη ως θεμελιώδη για τη δημοκρατία και έχουν στραφεί στην πίστη για απαντήσεις.
Ας ξεκινήσουμε με μια ερώτηση:
Ποιοι υπερεθνικοί θεσμοί υπάρχουν που μπορούν να ενώσουν τεράστιους αριθμούς ανθρώπων ανεξαρτήτως πολιτικού κόμματος, φυλής, φύλου, εθνότητας, οικονομικής τάξης, ηλικίας ή εκπαίδευσης;
Μόνο οι θρησκευτικοί θεσμοί είναι ικανοί για αυτό το έργο.
Και αυτό, αγαπητοί φίλοι, είναι μέρος της πρόκλησης: Στην Αμερική, οι κοινότητες πίστης έχουν μειωθεί τις τελευταίες δεκαετίες. Σχεδόν το 70% των Αμερικανών ήταν μέλη μιας εκκλησίας ή συναγωγής στην μεταπολεμική εποχή, αλλά ο αριθμός τους έχει μειωθεί απότομα από το 2000 – μια δημοσκόπηση της Gallup το 2020, για παράδειγμα, βρήκε ότι η συμμετοχή ήταν μόλις 47%.
Στην αποχαιρετιστήρια ομιλία του, που δημοσιεύτηκε στη Φιλαδέλφεια πριν από 229 χρόνια σήμερα, ο Τζορτζ Ουάσιγκτον δεν μάσησε τα λόγια του όταν μίλησε για την πίστη ως το θεμέλιο της καλής διακυβέρνησης:
«Από όλες τις διαθέσεις και συνήθειες που οδηγούν στην πολιτική ευημερία, η θρησκεία και η ηθική είναι απαραίτητοι πυλώνες… [τα] πιο σταθερά στηρίγματα των καθηκόντων των ανθρώπων και των πολιτών».
Μακριά από τις απομονωμένες σκέψεις ενός Προέδρου, αυτή η πεποίθηση υπήρξε σταθερή από την ίδρυση – πάρτε, για παράδειγμα, τα λόγια του Προέδρου Αϊζενχάουερ προς τους αποφοίτους της Ναυτικής Ακαδημίας το 1958:
«Βασικές για τον δημοκρατικό μας πολιτισμό είναι οι αρχές και οι πεποιθήσεις που μας έχουν ενώσει ως έθνος. Μεταξύ αυτών είναι η προσωπική ελευθερία, τα ανθρώπινα δικαιώματα και η αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Όλα αυτά έχουν τις ρίζες τους σε μια βαθιά ριζωμένη θρησκευτική πίστη – σε μια πίστη στον Θεό».
Αυτοί οι ηγέτες κατανοούσαν ότι, χωρίς πίστη – χωρίς πίστη σε αξίες που είναι υπερβατικές… που μας εμπνέουν με ελπίδα… που μας διδάσκουν να αγαπάμε ο ένας τον άλλον… που κατανοούν την πεπτωκυία φύση μας και συγχωρούν τις παραβάσεις μας και προσφέρουν έναν δρόμο προς την ολοκλήρωση – χωρίς πίστη, δεν έχουμε άγκυρα. Είμαστε ακυβέρνητοι. Κατακλυζόμαστε από τον μηδενισμό, που δεν είναι τόσο μια πίστη στο τίποτα, όσο μια χαοτική απελευθέρωση που μας καθιστά ικανούς για οτιδήποτε.
Και σήμερα, με το διαδίκτυο και ιδιαίτερα τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, έχουμε έναν ατέλειωτο βόθρο «οτιδήποτε» να πιστέψουμε: η εξάπλωση των θεωριών συνωμοσίας και οι απομιμήσεις… οι τάσεις αυτοβοήθειας που αλλάζουν σχεδόν εβδομαδιαία… η πορνογραφία… οι εξτρεμιστικές αιρέσεις και λατρείες… τα σχέδια γρήγορου πλουτισμού… η λατρεία του πλούτου… η λατρεία της διασημότητας… η κατάχρηση ναρκωτικών και αλκοόλ… η ριζοσπαστική πολιτική ως υποκατάστατο της θρησκείας… και πολλά άλλα.
Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ιδιαίτερα, έχουν προσφέρει ένα εκπληκτικά αποτελεσματικό εργαλείο για διαίρεση –
- μέσω αλγορίθμων που ενισχύουν τις προκαταλήψεις μας αντί να ενθαρρύνουν την κριτική σκέψη που μπορεί να τις αμφισβητήσει,
- με τη δημιουργία εξαιρετικά κερδοφόρων εφαρμογών που μας επιτρέπουν να κρίνουμε και να επιτεθούμε ο ένας στον άλλο από απόσταση, σε έναν χώρο αποκομμένο από την ενσυναίσθηση και την ειλικρινή συνομιλία,
- και διευκολύνοντας τη δημιουργία εικονικών όχλων που επιτίθενται και καταστρέφουν άτομα που τολμούν να σκέφτονται, να μιλούν ή να ενεργούν διαφορετικά – ευφημιστικά αποκαλούμενο «κουλτούρα της ακύρωσης», αλλά ίσως πιο ακριβώς περιγραφόμενο ως «ψηφιακή δημόσια εκτέλεση».
Προφανώς έχουμε ξεχάσει μερικές από τις πιο ουσιαστικές πολιτισμικές και πνευματικές μας άγκυρες.
Όταν μια γυναίκα που διέπραξε μοιχεία καταδικάστηκε σε θάνατο με λιθοβολισμό, ο Ιησούς είπε στους κατηγόρους της: «Όποιος από εσάς είναι αναμάρτητος, ας ρίξει πρώτος την πέτρα εναντίον της». (Ιωάννης 8:7)
Πόσο μακριά έχουμε πέσει από το «Αγάπα τον πλησίον σου ως σεαυτόν»; (Ματθαίος 22:39)
Τι συνέβη στην προτροπή, «Μη κρίνετε, για να μην κριθείτε…»; (Ματθαίος 7:1)
Επαναλαμβάνουμε: Είμαστε ατελείς από τη φύση μας. Δεν είναι μόνο οι κυβερνήσεις και οι άλλοι οργανισμοί, αλλά και εμείς ως άτομα που χρειαζόμαστε ελέγχους και ισορροπίες – με τη μορφή θεϊκών αρχών, παραβολών, εντολών και παροιμιών, καθώς και των ανθρώπινων νόμων και συστημάτων δικαιοσύνης που συμπληρώνουν το θείο.
Αυτές οι δύο τάσεις έχουν μεγεθύνει τις διαιρέσεις μας σημαντικά τα τελευταία 25 χρόνια: τα πανταχού παρόντα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ικανά να χειραγωγούν τα συναισθήματά μας – σε συνδυασμό με την εκτεταμένη απώλεια πίστης σε έναν υπερβατικό Θεό, που έχει ενώσει τις ανθρώπινες κοινωνίες για χιλιάδες χρόνια.
Ευτυχώς, υπάρχει λόγος για ελπίδα. Τα τελευταία χρόνια, μικρές ακτίνες φωτός έχουν αρχίσει να διαπερνούν το σκοτάδι και, με τη χάρη του Θεού, μπορεί με τον καιρό να φωτίσουν έναν δρόμο προς την αποκατάσταση της ισορροπίας και της ενότητας στην ανθρώπινη κοινωνία.
Για παράδειγμα:
Υπάρχει πολύς λόγος σήμερα για το κενό και την αδιαθεσία που νιώθουν οι νεότερες γενιές. Η αναζήτηση νοήματος είναι ένα θεμελιώδες ανθρώπινο ένστικτο, και το να μην βρίσκει κανείς νόημα στη ζωή του είναι μια τραγωδία – μια αποφευκτέα τραγωδία. Προσευχόμαστε οι νέοι να ενταχθούν σε αυτή την αναδυόμενη «επιστροφή στην πίστη» σε όλο και μεγαλύτερους αριθμούς – για το καλό τους και το καλό των κυβερνήσεών μας και της παγκοσμίως διασυνδεδεμένης κοινωνίας μας.
Είθε ο Θεός να μας ευλογεί όλους με μια σταθερή πίστη και μια συνεχιζόμενη αίσθηση θαυμασμού για το θαύμα της ζωής που μας περιβάλλει.
Σας ευχαριστώ.
- Η Καθολική Εκκλησία στις ΗΠΑ έχει κερδίσει σχεδόν 3 εκατομμύρια οπαδούς από το 2010, κυρίως λόγω της μετανάστευσης, ενώ μια πρόσφατη μελέτη του Χάρβαρντ βρήκε μια αύξηση στο ποσοστό των νέων που αυτοπροσδιορίζονται ως Καθολικοί.
- Μια έρευνα των Ορθόδοξων εκκλησιών στις Ηνωμένες Πολιτείες ανέφερε αύξηση 78% στους προσηλύτους από το 2019 έως το 2022.
- Οι Εβραίοι αδελφοί μας στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουν επίσης βιώσει μια αύξηση στη δέσμευση με την πίστη και την κοινότητά τους, ιδιαίτερα μετά την τρομοκρατική επίθεση του 2023.
- Μια εξέγερση ενάντια στις επιβλαβείς επιπτώσεις των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του ακατάλληλου περιεχομένου έχει ξεκινήσει στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, με τους γονείς να ζητούν μεγαλύτερο έλεγχο του περιεχομένου που είναι διαθέσιμο στα ανήλικα παιδιά τους και τα σχολεία να απαγορεύουν τα smartphones στις τάξεις.
Υπάρχει πολύς λόγος σήμερα για το κενό και την αδιαθεσία που νιώθουν οι νεότερες γενιές. Η αναζήτηση νοήματος είναι ένα θεμελιώδες ανθρώπινο ένστικτο, και το να μην βρίσκει κανείς νόημα στη ζωή του είναι μια τραγωδία – μια αποφευκτέα τραγωδία. Προσευχόμαστε οι νέοι να ενταχθούν σε αυτή την αναδυόμενη «επιστροφή στην πίστη» σε όλο και μεγαλύτερους αριθμούς – για το καλό τους και το καλό των κυβερνήσεών μας και της παγκοσμίως διασυνδεδεμένης κοινωνίας μας.
Είθε ο Θεός να μας ευλογεί όλους με μια σταθερή πίστη και μια συνεχιζόμενη αίσθηση θαυμασμού για το θαύμα της ζωής που μας περιβάλλει.
Σας ευχαριστώ.
https://www.tribune.gr/