Η συνέντευξη μου στον αρχισυντάκτη του Φιλελεύθερου Κώστα Βενιζέλο. Η εξωτερική πολιτική σε περιόδους κρίσης, οι εξελίξεις στο Κυπριακό, τα ελληνοτουρκικά βρέθηκαν στο επίκεντρο άλλης μιας συζήτησής μας που δημοσιεύτηκε στις 25.12.2013 στην Κυπριακή εφημερίδα.
ΕΡ: Είναι πολλοί που θεωρούν πως σε περιόδους οικονομικής κρίσης, όπως αυτή που βιώνουν Ελλάδα και Κύπρος, οι κινήσεις στα μεγάλα πολιτικά ζητήματα, τα εθνικά θέματα, θα πρέπει να αποφεύγονται. Θεωρείται τούτο λογικό ή είναι αποτέλεσμα μιας φοβικής αντιμετώπισης των προβλημάτων;
Καταρχάς δεν υπάρχει ακινησία ούτε στη ζωή, ούτε στην πολιτική. Τα πάντα ρει και οι ηγέτες τής κάθε χώρας θα πρέπει να καθορίσουν τους ρυθμούς κινητικότητας της εξωτερικής της πολιτικής. Αντίθετα, κάποιοι εκτός αυτής, «φίλοι» και αντίπαλοι, είτε θα θέλουν να επιβραδύνουν ή να αδρανοποιήσουν την εξωτερική της πολιτική, είτε θα θέλουν να την κατευθύνουν. Και στις δύο περιπτώσεις, διότι αυτό είναι που τους συμφέρει και διότι πιστεύουν πως η οικονομική κρίση που μαστίζει μία χώρα, προσφέρει την ευκαιρία για να την πιέσουν και να την οδηγήσουν προς την κατεύθυνση που επιθυμούν.
Το πώς κινείται μία χώρα στην εξωτερική της πολιτικής εξαρτάται από τη διεθνή κατάσταση, από τους συντελεστές ισχύος της χώρας και, κυρίως, από την επιθυμία και την ικανότητα της ηγεσίας της να χειρισθεί την εξωτερική της πολιτική όπως αυτή το επιθυμεί. Προσωπικά θεωρώ ότι η εξωτερική πολιτική μίας χώρας σε κατάσταση κρίσης έχει ένα εξαιρετικά βαρύ φορτίο, πέραν των παραδοσιακών της θεμάτων: πρέπει να βελτιστοποιηθεί στον τομέα της οικονομικής διπλωματίας, να κάνει τα πάντα ώστε να αποκαταστήσει το κύρος τής χώρας και να κρίνει σε ποιες περιπτώσεις τη συμφέρει να προχωρήσει προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση.
Δυστυχώς, όπως έχει δείξει το πολύ πρόσφατο παρελθόν, υπάρχουν ηγεσίες στην Ελλάδα και την Κύπρο που απέδειξαν την πλήρη ανικανότητά τους να χειρισθούν καταστάσεις κρίσης. Επίσης, η ιστορία έχει δείξει πως στις δύο χώρες υπάρχουν ηγεσίες που δεν κατανοούν τη φύση της εξωτερικής πολιτικής και της στρατηγικής, που κατέχονται από φοβικά σύνδρομα και που θεωρούν πως η καλύτερη αντιμετώπιση των ζητημάτων είναι η υποχωρητικότητα και ικανοποίηση των τρίτων. Τέλος, σε ό,τι αφορά το Κυπριακό, θεωρώ και εγώ, όπως πολλοί άλλοι μελετητές των διεθνών σχέσεων που δεν διακατεχόμαστε από φοβικά σύνδρομα, ότι η στιγμή δεν είναι κατάλληλη για την ανάληψη πρωτοβουλιών, πολύ λιγότερο για την επιδίωξη μίας βιώσιμης και λειτουργικής λύσης.
ΕΡ: Το Κυπριακό συζητείται για δεκαετίες και τείνει να καταστεί «ένα άλυτο διεθνές πρόβλημα». Πώς μπορεί η Τουρκία να εισέλθει σε μια πορεία συνεννόησης με την Κυπριακή Δημοκρατία και την Ελλάδα για επίλυση του Κυπριακού;
Καταρχάς, επιτρέψτε μου μέσα και από την εφημερίδα σας να υπενθυμίσω και να στείλω το μήνυμα πως το Κυπριακό είναι «πρόβλημα» μόνο σε εισαγωγικά. Πρόκειται για παράνομη εισβολή και κατοχή, για ένα διαρκές διεθνές έγκλημα, για μία διαρκή διεθνή παρανομία. Δυστυχώς είναι μία κατάσταση που χρονίζει. Χρονίζει όμως με βάση ποιο κριτήριο, αυτό της ζωής των ανθρώπων ή αυτό της διεθνούς πολιτικής; Για να μην είμαστε ανυπόμονοι, θα πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουμε πως η ζωή των εθνών μετριέται με τους αιώνες.
Ωστόσο τούτο δεν σημαίνει πως πρέπει να εφησυχάζουμε ή να μην γρηγορούμε. Θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι, ώστε στην κατάλληλη χρονική στιγμή να δώσουμε τις λύσεις που πρέπει, αποκαθιστώντας τη διεθνή νομιμότητα. Ασφαλώς η Τουρκία δεν έχει καμία πραγματική διάθεση να εισέλθει σε πορεία συνεννόησης για το Κυπριακό ή για οποιοδήποτε άλλο θέμα (γενοκτονίες, Σχολή της Χάλκης, ανθρώπινα δικαιώματα, Κουρδικό). Συνεπώς, θα πρέπει να πιεσθεί και γι αυτό θα πρέπει να αναμείνουμε την κατάλληλη στιγμή, συμβάλλοντας με τις δυνάμεις μας ώστε αυτή η στιγμή να προκύψει.
ΕΡ: Υπάρχουν αναλυτές και πολιτικοί που υποστηρίζουν πως η επίλυση προβλημάτων είτε θα εξυπηρετούν πρωτίστως την Τουρκία ή δεν θα λυθούν. Πώς το σχολιάζετε τούτο;
Συντάσσομαι και εγώ με τη συγκεκριμένη άποψη. Αυτήν τη στιγμή η Τουρκική ηγεσία, έχοντας αποτύχει σε πολλά μέτωπα, αναζητεί να δείξει κάτι – έστω, στη χειρότερη περίπτωση γι αυτήν, κάποια κινητικότητα καλών προθέσεων στο Κυπριακό. Η Τουρκία δεν μπαίνει στις συζητήσεις για να επιλύσει τα θέματα, ούτε για να αποσύρει τα στρατεύματά της. Αυτήν τη στιγμή θέλει να παγιώσει και να νομιμοποιήσει τα αποτελέσματα της παράνομης συμπεριφοράς της, από θέση ισχύος (όπως αισθάνεται).
Όμως τα ερωτήματα σε μία διαπραγμάτευση είναι πάντα όχι το πώς θα μπεις, αλλά το πώς θα βγεις στην περίπτωση που δεν πηγαίνει για σένα καλά, και το αν διαθέτεις συντελεστές ισχύος ώστε να αποτρέψεις τυχόν επιβολή μη επιθυμητών λύσεων.
Συντάσσομαι και εγώ με τη συγκεκριμένη άποψη. Αυτήν τη στιγμή η Τουρκική ηγεσία, έχοντας αποτύχει σε πολλά μέτωπα, αναζητεί να δείξει κάτι – έστω, στη χειρότερη περίπτωση γι αυτήν, κάποια κινητικότητα καλών προθέσεων στο Κυπριακό. Η Τουρκία δεν μπαίνει στις συζητήσεις για να επιλύσει τα θέματα, ούτε για να αποσύρει τα στρατεύματά της. Αυτήν τη στιγμή θέλει να παγιώσει και να νομιμοποιήσει τα αποτελέσματα της παράνομης συμπεριφοράς της, από θέση ισχύος (όπως αισθάνεται).
Όμως τα ερωτήματα σε μία διαπραγμάτευση είναι πάντα όχι το πώς θα μπεις, αλλά το πώς θα βγεις στην περίπτωση που δεν πηγαίνει για σένα καλά, και το αν διαθέτεις συντελεστές ισχύος ώστε να αποτρέψεις τυχόν επιβολή μη επιθυμητών λύσεων.
Η θεωρία διαπραγματεύσεων που χρόνια διδάσκω λέει πως αν δεν απαντηθούν καταφατικά τα δύο αυτά ερωτήματα, δεν μπαίνεις σε διαπραγμάτευση. Δυστυχώς φαίνεται πως οι διαπραγματεύσεις έχουν αρχίσει. Ίσως βέβαια δεν είναι και τόσο αργά για να υπάρξει μία εύσχημη απεμπλοκή.
ΕΡ: Στα ελλαδοτουρκικά, δίνεται η εντύπωση πως η Αθήνα τα αντιμετωπίζει φοβικά και γι' αυτό και βρίσκεται συνεχώς σε άμυνα και επιχειρεί να καλοπιάσει την Τουρκία…
Πράγματι, πολλές φορές κατά το παρελθόν η Αθήνα έχει αντιμετωπίσει φοβικά και κατευναστικά την Τουρκία. Ο κατευνασμός είναι μία πολιτική που μόνο βραχυχρόνια μπορεί να ασκηθεί, ενώ εμπεριέχει τον κίνδυνο να αποθρασύνει την άλλη πλευρά. Αυτήν την εποχή τα μηνύματα που εκπέμπονται είναι ανάμικτα και ασφαλώς σχετίζονται με το μούδιασμα που επικρατεί λόγω της οικονομικής κρίσης, καθώς ίσως και με μία σχετική πολυφωνία στην έκφανση του κυβερνητικού έργου. Ας ελπίσουμε πως αυτή η κατάσταση δεν θα συνεχισθεί.
Αν χρειάζεται, υπάρχουν και άλλοι τρόποι να κερδηθεί χρόνος αν τούτο απαιτείται. Εν τω μεταξύ όμως, ο Ερντογάν αναμένεται να επανέλθει με δριμύτερες δηλώσεις από αυτές που έκανε τον τελευταίο μήνα για τη Θράκη και ο Νταβούτογλου θα συνεχίσει να συγκρίνει τα ασύγκριτα…
Πράγματι, πολλές φορές κατά το παρελθόν η Αθήνα έχει αντιμετωπίσει φοβικά και κατευναστικά την Τουρκία. Ο κατευνασμός είναι μία πολιτική που μόνο βραχυχρόνια μπορεί να ασκηθεί, ενώ εμπεριέχει τον κίνδυνο να αποθρασύνει την άλλη πλευρά. Αυτήν την εποχή τα μηνύματα που εκπέμπονται είναι ανάμικτα και ασφαλώς σχετίζονται με το μούδιασμα που επικρατεί λόγω της οικονομικής κρίσης, καθώς ίσως και με μία σχετική πολυφωνία στην έκφανση του κυβερνητικού έργου. Ας ελπίσουμε πως αυτή η κατάσταση δεν θα συνεχισθεί.
Αν χρειάζεται, υπάρχουν και άλλοι τρόποι να κερδηθεί χρόνος αν τούτο απαιτείται. Εν τω μεταξύ όμως, ο Ερντογάν αναμένεται να επανέλθει με δριμύτερες δηλώσεις από αυτές που έκανε τον τελευταίο μήνα για τη Θράκη και ο Νταβούτογλου θα συνεχίσει να συγκρίνει τα ασύγκριτα…
ΕΡ: Παλαιότερα το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας είχε συνεργασία με την κυπριακή κυβέρνηση. Συνεχίζεται αυτή η συνεργασία σήμερα;
Όντως το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας είχε υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας με το Υπουργείο Εξωτερικών. Αυτή η συμφωνία έχει ατονήσει, παρά το ότι υπάρχει η αίσθηση πως οι συμβουλευτικές και κυρίως συμβουλευτικές υπηρεσίες που είχαν προσφερθεί είχαν αξιολογηθεί πολύ θετικά από την Κυπριακή πλευρά. Σε κάθε περίπτωση, το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και το «Εργαστήριο Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης» είναι πάντα ανοικτά και έτοιμα να συνδράμουν. Σε κάθε περίπτωση, ανεξαρτήτως συνεργασίας ή μη, το Κυπριακό είναι πολύ ψηλά και στα ερευνητικά ενδιαφέροντα και στις ευαισθησίες του Εργαστηρίου.
Όντως το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας είχε υπογράψει μνημόνιο συνεργασίας με το Υπουργείο Εξωτερικών. Αυτή η συμφωνία έχει ατονήσει, παρά το ότι υπάρχει η αίσθηση πως οι συμβουλευτικές και κυρίως συμβουλευτικές υπηρεσίες που είχαν προσφερθεί είχαν αξιολογηθεί πολύ θετικά από την Κυπριακή πλευρά. Σε κάθε περίπτωση, το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και το «Εργαστήριο Διεθνών Σχέσεων και Ευρωπαϊκής Ολοκλήρωσης» είναι πάντα ανοικτά και έτοιμα να συνδράμουν. Σε κάθε περίπτωση, ανεξαρτήτως συνεργασίας ή μη, το Κυπριακό είναι πολύ ψηλά και στα ερευνητικά ενδιαφέροντα και στις ευαισθησίες του Εργαστηρίου.