Μεντερές: Ο Τούρκος πρωθυπουργός, του Αμερικανικού Κολεγίου που απαγχονίστηκε...
Ο Αλί Αντνάν Ερτεκί Μεντερές (1899 - 17 Σεπτεμβρίου 1961) ήταν Τούρκος πολιτικός, 13ος πρωθυπουργός της Τουρκίας. Είχε τραγικό τέλος...
Γεννήθηκε το 1899 στις Τράλλεις. Φοίτησε στο Αμερικανικό Κολέγιο της Σμύρνης και στη συνέχεια στη Νομική Σχολή της Άγκυρας. Το επίθετό του προέρχεται από την ελληνική λέξη Μαίανδρος και τo έλαβε μετά την υπό του Κεμάλ Ατατούρκ επιβολή της υποχρεωτικής πατρογονικής επωνυμίας, από τον ποταμό Μαίανδρο, όπου και διατηρούσε πολλά πατρικά κτήματα.
Ασχολούμενος με την πολιτική, εκλέχθηκε στην αρχή βουλευτής Αϊδινίου και υπήρξε πρόεδρος και εισηγητής διαφόρων κοινοβουλευτικών επιτροπών. Το 1945 ίδρυσε το Δημοκρατικό Κόμμα. Μετά τη νίκη του Δημοκρατικού Κόμματος στις εκλογές της 14 Μαΐου 1950, ανέλαβε την προεδρία της τουρκικής κυβέρνησης.
Τότε ως Πρωθυπουργός συνοδευόμενος από τον υπουργό Εξωτερικών Φουάτ Κιοπρουλού επισκέφθηκε την Αθήνα κατά τον Απρίλιο του 1952, όπου είχε σοβαρές συνεννοήσεις με την ελληνική κυβέρνηση επί κοινού αμυντικού δόγματος (οργάνωση κοινής άμυνας με συντονισμό κοινής πολιτικής) για την είσοδο αμφοτέρων των Χωρών στο ΝΑΤΟ.
Τον Οκτώβριο του 1952 μετέβη με τον ίδιο υπουργό Εξωτερικών στο Λονδίνο, μετά από πρόσκληση της Αγγλικής Κυβέρνησης, για συνεννόηση σχετικά με την οργάνωση της άμυνας στη Μέση Ανατολή. Ανέλαβε πέντε φορές Πρωθυπουργός της Τουρκίας.
Πραξικόπημα, δίκη και εκτέλεση
Στις 27 Μαΐου 1960 ξέσπασε στρατιωτικό κίνημα υπό τον στρατηγό Τζεμάλ Γκιουρσέλ. Ο Μεντερές, καθώς και εκατοντάδες στελέχη του Δημοκρατικού κόμματος, συνελήφθη.
Την Παρασκευή 15 Σεπτεμβρίου του 1961, έπειτα από διαδικασία που διήρκεσε περισσότερο από 10 μήνες, η πολύκροτη πολιτική δίκη εκατοντάδων στελεχών του καθεστώτος Μεντερές έφτασε στο θλιβερό τέλος της.
Οι δίκες διήρκεσαν ένδεκα μήνες και διεξήχθησαν στη νήσο Πλάτη (τουρκ. Γιασίαντα) των Πριγκιπονήσων. Το Ανώτατο Δικαστήριο της Τουρκίας, εκτελώντας εντολές της στρατιωτικής χούντας που κυβερνούσε, ανακοίνωσε την αποτελούμενη από 1.600 σελίδες απόφασή του, σύμφωνα με την οποία 15 ηγετικά στελέχη του καθεστώτος Μεντερές καταδικάστηκαν σε θάνατο.
Ο Μεντερές καταδικάσθηκε μεταξύ άλλων και για την οργάνωση του ανθελληνικού πογκρόμ της 6ης–7ης Σεπτεμβρίου 1955. Ωστόσο, εκείνο που βάρυνε ώστε να καταδικασθεί εις θάνατον ήταν η κατηγορία για παραβίαση του τουρκικού συντάγματος.
Πέραν του πρωθυπουργού, μεταξύ των καταδικασθέντων σε θάνατο περιλαμβάνονταν ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Τζελάλ Μπαγιάρ, ο υπουργός Εξωτερικών Φατίν Ζορλού, ο υπουργός Οικονομικών Χασάν Πολατκάν, ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης Ρεφίκ Κοραλτάν και Κιράζογλου, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Εμίν Καλαφάτ, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του κόμματος του Μεντερές, Μπαχά Ασκίτ, τρεις ακόμη βουλευτές του κόμματος αυτού κ.α.
Τριάντα ένας ακόμη καταδικάστηκαν σε ισόβια. Λίγες ώρες αργότερα η Επιτροπή Εθνικής Ενότητας του καθεστώτος αποφάσισε να εκτελεστούν μόνο οι Μεντερές, Ζορλού και Πολατκάν, μετατρέποντας σε ισόβια δεσμά τις θανατικές καταδίκες των υπολοίπων 12. Την αυγή του Σαββάτου, 16 Σεπτεμβρίου, οι Ζορλού και Πολατκάν εκτελέστηκαν δι' απαγχονισμού, ενώ ο Μεντερές οδηγήθηκε στο νοσοκομείο έπειτα από απόπειρα αυτοκτονίας με υπνωτικά χάπια.
Στη συνέχεια, μεταφέρθηκε στη νήσο Ιμραλί, στη νότιο θάλασσα του Μαρμαρά, όπου και απαγχονίσθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου του 1961. Στην αρχή τον ξύρισαν και του φόρεσαν χειροπέδες. Στις 14:15 του φόρεσαν τον λευκό χιτώνα των μελλοθανάτων και τον οδήγησαν προς την αγχόνη. Στις 14:21 το σώμα του αιωρείτο άψυχο. Πάνω στο στήθος του, σε μέγεθος αφίσας, υπήρχε ένα έγγραφο με την κατηγορία για την οποία εκτελέστηκε: "Παραβίαση του Συντάγματος".
Ένα μήνα αργότερα διεξήχθησαν βουλευτικές εκλογές και η Δημοκρατία αποκαταστάθηκε. Μόνον που ο αρχηγός του πραξικοπήματος, Τζεμάλ Γκιουρσέλ, επιβλήθηκε ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας αυτής, θεσμοθετώντας επίσημα την παρέμβαση του στρατού στην πολιτική ζωή της Τουρκίας.
Ο Αντνάν Μεντερές μιλούσε ελληνικά, αγγλικά και γαλλικά. Προς τιμήν του ονομάζεται σήμερα το αεροδρόμιο της Σμύρνης.
Ο Αλί Αντνάν Ερτεκί Μεντερές (1899 - 17 Σεπτεμβρίου 1961) ήταν Τούρκος πολιτικός, 13ος πρωθυπουργός της Τουρκίας. Είχε τραγικό τέλος...
Γεννήθηκε το 1899 στις Τράλλεις. Φοίτησε στο Αμερικανικό Κολέγιο της Σμύρνης και στη συνέχεια στη Νομική Σχολή της Άγκυρας. Το επίθετό του προέρχεται από την ελληνική λέξη Μαίανδρος και τo έλαβε μετά την υπό του Κεμάλ Ατατούρκ επιβολή της υποχρεωτικής πατρογονικής επωνυμίας, από τον ποταμό Μαίανδρο, όπου και διατηρούσε πολλά πατρικά κτήματα.
Ασχολούμενος με την πολιτική, εκλέχθηκε στην αρχή βουλευτής Αϊδινίου και υπήρξε πρόεδρος και εισηγητής διαφόρων κοινοβουλευτικών επιτροπών. Το 1945 ίδρυσε το Δημοκρατικό Κόμμα. Μετά τη νίκη του Δημοκρατικού Κόμματος στις εκλογές της 14 Μαΐου 1950, ανέλαβε την προεδρία της τουρκικής κυβέρνησης.
Τότε ως Πρωθυπουργός συνοδευόμενος από τον υπουργό Εξωτερικών Φουάτ Κιοπρουλού επισκέφθηκε την Αθήνα κατά τον Απρίλιο του 1952, όπου είχε σοβαρές συνεννοήσεις με την ελληνική κυβέρνηση επί κοινού αμυντικού δόγματος (οργάνωση κοινής άμυνας με συντονισμό κοινής πολιτικής) για την είσοδο αμφοτέρων των Χωρών στο ΝΑΤΟ.
Τον Οκτώβριο του 1952 μετέβη με τον ίδιο υπουργό Εξωτερικών στο Λονδίνο, μετά από πρόσκληση της Αγγλικής Κυβέρνησης, για συνεννόηση σχετικά με την οργάνωση της άμυνας στη Μέση Ανατολή. Ανέλαβε πέντε φορές Πρωθυπουργός της Τουρκίας.
Πραξικόπημα, δίκη και εκτέλεση
Στις 27 Μαΐου 1960 ξέσπασε στρατιωτικό κίνημα υπό τον στρατηγό Τζεμάλ Γκιουρσέλ. Ο Μεντερές, καθώς και εκατοντάδες στελέχη του Δημοκρατικού κόμματος, συνελήφθη.
Την Παρασκευή 15 Σεπτεμβρίου του 1961, έπειτα από διαδικασία που διήρκεσε περισσότερο από 10 μήνες, η πολύκροτη πολιτική δίκη εκατοντάδων στελεχών του καθεστώτος Μεντερές έφτασε στο θλιβερό τέλος της.
Οι δίκες διήρκεσαν ένδεκα μήνες και διεξήχθησαν στη νήσο Πλάτη (τουρκ. Γιασίαντα) των Πριγκιπονήσων. Το Ανώτατο Δικαστήριο της Τουρκίας, εκτελώντας εντολές της στρατιωτικής χούντας που κυβερνούσε, ανακοίνωσε την αποτελούμενη από 1.600 σελίδες απόφασή του, σύμφωνα με την οποία 15 ηγετικά στελέχη του καθεστώτος Μεντερές καταδικάστηκαν σε θάνατο.
Ο Μεντερές καταδικάσθηκε μεταξύ άλλων και για την οργάνωση του ανθελληνικού πογκρόμ της 6ης–7ης Σεπτεμβρίου 1955. Ωστόσο, εκείνο που βάρυνε ώστε να καταδικασθεί εις θάνατον ήταν η κατηγορία για παραβίαση του τουρκικού συντάγματος.
Πέραν του πρωθυπουργού, μεταξύ των καταδικασθέντων σε θάνατο περιλαμβάνονταν ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Τζελάλ Μπαγιάρ, ο υπουργός Εξωτερικών Φατίν Ζορλού, ο υπουργός Οικονομικών Χασάν Πολατκάν, ο πρόεδρος και ο αντιπρόεδρος της Εθνοσυνέλευσης Ρεφίκ Κοραλτάν και Κιράζογλου, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Εμίν Καλαφάτ, ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του κόμματος του Μεντερές, Μπαχά Ασκίτ, τρεις ακόμη βουλευτές του κόμματος αυτού κ.α.
Τριάντα ένας ακόμη καταδικάστηκαν σε ισόβια. Λίγες ώρες αργότερα η Επιτροπή Εθνικής Ενότητας του καθεστώτος αποφάσισε να εκτελεστούν μόνο οι Μεντερές, Ζορλού και Πολατκάν, μετατρέποντας σε ισόβια δεσμά τις θανατικές καταδίκες των υπολοίπων 12. Την αυγή του Σαββάτου, 16 Σεπτεμβρίου, οι Ζορλού και Πολατκάν εκτελέστηκαν δι' απαγχονισμού, ενώ ο Μεντερές οδηγήθηκε στο νοσοκομείο έπειτα από απόπειρα αυτοκτονίας με υπνωτικά χάπια.
Στη συνέχεια, μεταφέρθηκε στη νήσο Ιμραλί, στη νότιο θάλασσα του Μαρμαρά, όπου και απαγχονίσθηκε στις 17 Σεπτεμβρίου του 1961. Στην αρχή τον ξύρισαν και του φόρεσαν χειροπέδες. Στις 14:15 του φόρεσαν τον λευκό χιτώνα των μελλοθανάτων και τον οδήγησαν προς την αγχόνη. Στις 14:21 το σώμα του αιωρείτο άψυχο. Πάνω στο στήθος του, σε μέγεθος αφίσας, υπήρχε ένα έγγραφο με την κατηγορία για την οποία εκτελέστηκε: "Παραβίαση του Συντάγματος".
Ένα μήνα αργότερα διεξήχθησαν βουλευτικές εκλογές και η Δημοκρατία αποκαταστάθηκε. Μόνον που ο αρχηγός του πραξικοπήματος, Τζεμάλ Γκιουρσέλ, επιβλήθηκε ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας αυτής, θεσμοθετώντας επίσημα την παρέμβαση του στρατού στην πολιτική ζωή της Τουρκίας.
Ο Αντνάν Μεντερές μιλούσε ελληνικά, αγγλικά και γαλλικά. Προς τιμήν του ονομάζεται σήμερα το αεροδρόμιο της Σμύρνης.