Ιάκωβος: Ο Πρώτος Παγκόσμιος Πετρελαϊκός Πόλεμος 1914-1918

Εισαγωγή

Θέλω σε αυτό το κείμενο να περιγράψω γιατί το πετρέλαιο, χωρίς να είναι η μόνη, ήταν η βασική αιτία της εκδήλωσης του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου (1914-1918), τον οποίο μπορούμε να ονομάσουμε και Πρώτο Παγκόσμιο Πετρελαϊκό Πόλεμο. Τα βασικά στρατόπεδα σε αυτόν τον πόλεμο ήταν Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία από την μία πλευρά, οι ‘σύμμαχοι’, και Γερμανία, Αυστροουγγαρία και Ιταλία από την άλλη πλευρά, οι ‘δυνάμεις του άξονα’, όπως φαίνεται στον παρακάτω πρόχειρο χάρτη.

Να διευκρινίσω ότι η Ιταλία ήταν σύμμαχος της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας, αλλά επέλεξε να μην πάρει επισήμως μέρος στον πόλεμο κατά την έναρξη του το 1914. Στην συνέχεια, το 1915, οι Άγγλοι και οι Γάλλοι υποσχέθηκαν στην Ιταλία κάποια εδάφη ως ανταλλάγματα σε περίπτωση που αποφάσιζε να συμμαχήσει μαζί τους, και η Ιταλία μπήκε στον πόλεμο στο πλευρό της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας.

Η Βρετανική και Γερμανική Αυτοκρατορία

Η Μεγάλη Βρετανία ήταν εκείνη την εποχή αυτό που είναι σήμερα οι ΗΠΑ, και εκτεινόταν από τον Καναδά και την Ανατολική Αφρική, ως την Ινδία και την Αυστραλία (βλέπε πράσινο χρώμα στον παρακάτω χάρτη).

Μετά όμως από την νίκη της επί της Γαλλίας το 1871, η Γερμανία είχε εισέλθει στο κλαμπ των μεγάλων δυνάμεων, και με μία βιομηχανία που κάλπαζε, άρχισε να αποτελεί για την Αγγλία το αντίπαλο δέος. Ήταν κατά κάποιο τρόπο αυτό που σήμερα είναι η Κίνα για τις ΗΠΑ.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα στις σχέσεις Αγγλίας Γερμανίας ήταν η προσπάθεια της Γερμανίας να εντάξει στην σφαίρα επιρροής της την Οθωμανική Αυτοκρατορία, ώστε να επεκταθεί στην Μέση Ανατολή και τον Περσικό Κόλπο. Εκείνη την εποχή, παρόλο που η παραπαίουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε χάσει τα περισσότερα εδάφη της και ήταν υπό διάλυση, εκτείνονταν ακόμη μέχρι το σημερινό Ιράκ και τον Περσικό Κόλπο, όπως φαίνεται στον παρακάτω χάρτη.

Η συμμαχία της Γερμανικής Αυτοκρατορίας με την Αυστροουγγαρία, την Ιταλία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, έθετε σε μεγάλο κίνδυνο τα συμφέρονται της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Στον παρακάτω χάρτη μπορείτε να δείτε γιατί αυτή η συμμαχία ήταν τόσο μεγάλο πρόβλημα για τους Άγγλους.

Βλέπετε στο παραπάνω πρόχειρο κόκκινο διάγραμμα, ότι ο άξονας Γερμανική Αυτοκρατορία, Αυστροουγγαρία, Ιταλία, και Οθωμανική Αυτοκρατορία, αποτελούσε ένα ενιαίο μπλοκ, που εκτεινόταν από την Βόρεια Ευρώπη μέχρι τον Περσικό Κόλπο, γιατί η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε τότε στην κατοχή της το Ιράκ και την Συρία, αλλά και ένα μεγάλο μέρος των Βαλκανίων. Από τους δύο παρακάτω χάρτες, φαίνεται ότι η Γερμανία μπορούσε να ενωθεί με τον Περσικό Κόλπο μέσω της συμμαχίας της με την Αυστροουγγαρία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία (κόκκινες γραμμές).

Βαλκάνια 1912

Μέση Ανατολή 1912

Αυτό όχι μόνο έθετε σε κίνδυνο την πλουσιότερη σε πετρέλαιο περιοχή του κόσμου, τον Περσικό Κόλπο, όχι μόνο έθετε σε κίνδυνο την δεύτερη πλουσιότερη σε πετρέλαιο περιοχή του κόσμου, την περιοχή της Κασπίας Θάλασσας στην οποία κυριαρχούσαν οι Ρώσοι, αλλά έφερνε και τους Γερμανούς σε απόσταση αναπνοής από την Διώρυγα του Σουέζ και την Ινδία.

Η Διώρυγα του Σουέζ και η Αίγυπτος ελέγχονταν από τους Άγγλους, και ήταν καθοριστικής σημασίας για την πρόσβαση στην σημαντικότερη αποικία τους, την Ινδία, αφού μείωνε την απόσταση ανάμεσα στην Αγγλία και την Ινδία περίπου στο μισό όπως μπορείτε να δείτε στον παρακάτω χάρτη. Η Διώρυγα του Σουέζ (μαύρος κύκλος) είχε εγκαινιασθεί μερικές δεκαετίες νωρίτερα, το 1869.

Η Συμμαχία Αγγλίας-Γαλλίας-Ρωσίας

Μπροστά στον Γερμανικό κίνδυνο, οι Άγγλοι προσπάθησαν και κατάφεραν να κλείσουν τις όχι μικρές διαφορές που είχαν με τους Γάλλους και τους Ρώσους, ώστε να σχηματίσουν ένα συνασπισμό απέναντι στους Γερμανούς και στους συμμάχους τους.

Ο βασικότερος λόγος των συγκρούσεων ανάμεσα στους Γάλλους και στους Άγγλους ήταν οι αποικίες τους στην Αφρική. Στον παρακάτω χάρτη μπορείτε να δείτε την Αφρική πριν ξεσπάσει ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος το 1914. Μόνο δύο χώρες, η Λιβερία και η Αιθιοπία, δεν ήταν αποικίες ή προτεκτοράτα κάποιων Ευρωπαϊκών χωρών, και την μερίδα του λέοντος είχαν η Γαλλία (κίτρινο χρώμα) και η Αγγλία (κόκκινο χρώμα).

Θορυβημένοι λοιπόν οι Γάλλοι και οι Άγγλοι από την ραγδαία άνοδο της Γερμανίας και την επέκταση της προς τον Περσικό Κόλπο, έσπευσαν ξεκινώντας το 1904 να κλείσουν τις διαφορές τους με μία σειρά συμφωνιών, τις Entente Cordiale, όπως θα διαβάσετε στο παρακάτω Wikipedia link.
https://en.wikipedia.org/wiki/Entente_cordiale

Όπως θα διαβάσετε στις δύο πρώτες παραγράφους του παραπάνω link, η Αγγλία και η Γαλλία έκλεισαν μία διαμάχη 1.000 χρόνων με αυτές τις συμφωνίες, κάνοντας αμοιβαίες υποχωρήσεις. Μεταξύ άλλων, με αυτές τις συμφωνίες οι Άγγλοι δέχθηκαν την κυριαρχία των Γάλλων στο Μαρόκο, το οποίο ήταν σημαντικό για τον έλεγχο του Πορθμού του Γιβραλτάρ, και οι Γάλλοι δέχθηκαν τον έλεγχο των Άγγλων στην Αίγυπτο, η οποία ήταν σημαντική για τον έλεγχο της Διώρυγας του Σουέζ (γραμμές 1 και 2 στην παρακάτω φωτογραφία).

Επίσης με την συμμαχία τους με τους Άγγλους και τους Ρώσους, οι Γάλλοι ήλπιζαν να πάρουν εκδίκηση από τους Γερμανούς για την ήττα τους το 1871, και να αποκτήσουν και πάλι την περιοχή της Αλσατίας και της Λωρραίνης που είχαν χάσει σε εκείνον τον πόλεμο. Η περιοχή της Αλσατίας και της Λωρραίνης ήταν πολύ πλούσια σε κάρβουνο και μεταλλεύματα. Το κάρβουνο ήταν για τον 19ο αιώνα ότι το πετρέλαιο για τον 20ο. Πράγματι, μετά την ήττα των Γερμανών το 1918, οι Γάλλοι πήραν πίσω αυτές τις περιοχές με το πλούσιο υπέδαφος.

Επίσης, με την Sykes-Picot Agreement, οι Άγγλοι και οι Ρώσοι υποσχέθηκαν να δώσουν στους Γάλλους ένα τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στην Μέση Ανατολή. Πιο συγκεκριμένα οι Άγγλοι θα έπαιρναν το πλούσιο σε πετρέλαιο Ιράκ, και οι Γάλλοι θα έπαιρναν την Συρία. Για την ακρίβεια δεν υπήρχε εκείνη την εποχή Ιράκ και Συρία. Ιράκ ονομάστηκε αργότερα η περιοχή που σύμφωνα με την Sykes-Picot Agreement θα πήγαινε στους Άγγλους, και Συρία ονομάστηκε αργότερα η περιοχή που σύμφωνα με την ίδια συμφωνία θα πήγαινε στους Γάλλους. Στον παρακάτω πρόχειρο χάρτη φαίνεται η Sykes-Picot Agreement.

Αυτός είναι και ο λόγος που οι στρατιώτες του ISIS (Islamic State of Iraq and Syria) ισχυρίζονται ότι σπάνε την Sykes-Picot Agreement ενώνοντας την Συρία και το Ιράκ. Για την Sykes-Picot Agreement βλέπε παρακάτω Wikipedia link.
https://en.wikipedia.org/wiki/Sykes%E2%80%93Picot_Agreement

Επίσης με την Anglo-Russian Entente το 1907, οι Άγγλοι και οι Ρώσοι έκλεισαν τις διαμάχες τους για τον έλεγχο του Ιράν, του Αφγανιστάν και του Θιβέτ στην Κεντρική Ασία, που ήταν διαμάχες αιώνων.
https://en.wikipedia.org/wiki/Anglo-Russian_Entente

Όπως θα διαβάσετε στο παραπάνω Wikipedia link, το 1907 οι Άγγλοι και οι Ρώσοι συμφώνησαν να μοιράσουν το Ιράν, το Αφγανιστάν και το Θιβέτ σε ζώνες επιρροής, ώστε να παύσουν οι μεταξύ τους διαμάχες. Αυτή η συμφωνία επέτρεπε στους Άγγλους και στους Ρώσους να σταματήσουν τον μεταξύ τους ανταγωνισμό και να αντιμετωπίσουν από κοινού τους Γερμανούς και τους Οθωμανούς που αποτελούσαν απειλή για τον έλεγχο του Περσικού Κόλπου και της Κασπίας Θάλασσας.

Οι Ρώσοι από την συμμαχία τους με τους Γάλλους και τους Άγγλους δεν ήθελαν απλά να προστατεύσουν την πλούσια σε πετρέλαιο περιοχή της Κασπίας Θάλασσας από την Οθωμανική και Γερμανική απειλή, αλλά ήλπιζαν σε περίπτωση νίκης να προσαρτήσουν στην Ρωσική Αυτοκρατορία την Κωνσταντινούπολη με τον Βόσπορο και τα Δαρδανέλια, που ελέγχονταν από τους Οθωμανούς, και που θα έβγαζαν το Ρωσικό Ναυτικό από την Μαύρη Θάλασσα στο Αιγαίο Πέλαγος και την Μεσόγειο Θάλασσα.

Όπως μπορείτε να διαβάσετε στο παρακάτω Wikipedia link, με την Constantinople Agreement, οι Άγγλοι, οι Ρώσοι και οι Γάλλοι συμφώνησαν ότι σε περίπτωση νίκης, ο έλεγχος της Κωνσταντινούπολης και των Στενών θα περνούσε στον έλεγχο των Ρώσων.
https://en.wikipedia.org/wiki/Constantinople_Agreement

Τελικά όμως παρόλο που οι σύμμαχοι κέρδισαν τον πόλεμο, οι Ρώσσοι δεν πήραν την Κωνσταντινούπολη και τα Στενά, γιατί το 1917 η Ρωσία κατέρρευσε και αποχώρησε από τον πόλεμο, αφού εισήλθε σε έναν σκληρό εμφύλιο ανάμεσα στους Κομμουνιστές και στους Τσαρικούς.

Με την Anglo-Russian Entente το 1907, μοιράζοντας το Ιράν σε ζώνες επιρροής, οι Άγγλοι θα είχαν τον έλεγχο του Περσικού Κόλπου και οι Ρώσοι της Κασπίας Θάλασσας. Όπως βλέπετε στον παρακάτω χάρτη, το Ιράν είναι η περιοχή ανάμεσα στον Περσικό Κόλπο και την Κασπία Θάλασσα. Μία περιοχή πολύ πλούσια και η ίδια σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο, αφού το Ιράν είναι η 2η και 4η πλουσιότερη χώρα στον κόσμο σε αποθέματα φυσικού αερίου και πετρελαίου αντίστοιχα. Εκείνη την εποχή ωστόσο το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής πετρελαίου προερχόταν από τον Ιράκ και το Μπακού, αφού μόλις το 1908 είχε ανακαλυφθεί πετρέλαιο στο Ιράν.

Οι συμμαχίες ανάμεσα στις Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία, δημιούργησαν μία συμμαχία που περικύκλωνε την Γερμανία και τους συμμάχους της.

Ο Ρόλος των Βαλκανίων στον Πρώτο Παγκόσμιο Πετρελαϊκό Πόλεμο

Ένας από τους λόγους που υπήρχε τόσο μεγάλη ένταση στα Βαλκάνια πριν την εκδήλωση του Α Παγκοσμίου Πολέμου, ήταν ότι τα Βαλκάνια συνέδεαν την Γερμανία με την Οθωμανική Αυτοκρατορία και τον Περσικό Κόλπο μέσω της συμμάχου της Γερμανίας, της Αυτοκρατορίας της Αυστροουγγαρίας. Ο παρακάτω χάρτης εμφανίζει τα Βαλκάνια πριν τους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-1913.

Όπως φαίνεται από τον παραπάνω χάρτη, πριν από τους Βαλκανικούς Πολέμους το 1912-1913, δεν υπήρχε κάτι που να εμποδίζει την Γερμανία να συνδεθεί σιδηροδρομικά με τον Περσικό Κόλπο μέσω των συμμάχων της (Γερμανία-Αυστροουγγαρία-Οθωμανική Αυτοκρατορία-Περσικός Κόλπος).

Με τους Βαλκανικούς Πολέμους όμως, η Ελλάδα, η Σερβία, και η Βουλγαρία, προσάρτησαν στα εδάφη τους όλα σχεδόν τα Ευρωπαϊκά εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Όπως φαίνεται στον παρακάτω χάρτη, η Ελλάδα, η Σερβία και η Ρουμανία, χώρες που ήταν στον πλευρό των συμμάχων στον ΑΠΠ, σχημάτισαν ένα τείχος ανάμεσα στην Αυστροουγγαρία και στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, καθιστώντας μία σιδηροδρομική σύνδεση της Γερμανίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αδύνατη. Η Βουλγαρία τελικά ήταν στο πλευρό της Γερμανίας στον ΑΠΠ.

Δεν είναι επομένως τυχαίο ότι ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος ξεκίνησε στις 28 Ιουλίου 1914 με την Αυστροουγγαρία να κηρύσσει τον πόλεμο στην Σερβία, αφού η Baghdad Railway, η σιδηροδρομική γραμμή που θα ένωνε την Γερμανία με τον Περσικό Κόλπο θα περνούσε από εδάφη που μετά τους Βαλκανικούς Πολέμους πέρασαν στον έλεγχο της Σερβίας. Ο παρακάτω χάρτης εμφανίζει τα Βαλκάνια σήμερα.

Δεν είναι επίσης σύμπτωση ότι οι Βαλκανικοί Πόλεμοι ξέσπασαν το 1912-1913, και ο Α Παγκόσμιος Πετρελαϊκός Πόλεμος το 1914.

Όταν λέω ότι ο πόλεμος στα Βαλκάνια δεν ήταν τυχαίος, δεν εννοώ ότι η Ελλάδα, η Σερβία και η Βουλγαρία επιτέθηκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία προκειμένου να εμποδίσουν την σύνδεση της Γερμανίας με τον Περσικό Κόλπο. Οι χώρες αυτές πράγματι ήθελαν τα Ευρωπαϊκά εδάφη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, βοηθήθηκαν από τις μεγάλες δυνάμεις που ήθελαν να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα, και τα Οθωμανικά εδάφη ήταν απλά η ανταμοιβή τους.

Όπως θα διαβάσετε στο τμήμα ‘Reactions Among the Great Powers During the Wars’ του παρακάτω Wikipedia link, η Γερμανία ήταν ήδη πάρα πολύ αναμεμιγμένη με τα εσωτερικά θέματα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, και αντίθετη σε οποιαδήποτε επίθεση εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, αλλά επειδή ήταν φανερό ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία δεν θα μπορούσε να κρατήσει για πολύ τα Ευρωπαϊκά εδάφη της από την Ελλάδα, την Σερβία και την Βουλγαρία, η Γερμανία υποστήριζε και την Βουλγαρία από το αντίπαλο στρατόπεδο, την Balkan League όπως λεγόταν ο συνασπισμός Ελλάδας, Σερβίας, Βουλγαρίας. Πράγματι η Βουλγαρία όταν ξέσπασε ο πόλεμος ήταν στο στρατόπεδο της Γερμανίας.
https://en.wikipedia.org/wiki/Balkan_Wars#Reactions_among_the_Great_Powers_during_the_wars

Στο ίδιο Wikipedia link, θα διαβάσετε ότι η Ρωσία ήταν ο βασικός υποκινητής των Βαλκανικών χωρών εναντίον της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, κάτι απόλυτα φυσιολογικό αν λάβουμε υπόψη μας ότι η Ρωσία ήθελε να σταματήσει την επέλαση των Γερμανών προς την Κασπία, και επίσης να αποκτήσει τον έλεγχο της Κωνσταντινούπολης και των Στενών, προκειμένου να εξασφαλίσει απρόσκοπτη πρόσβαση στη Μεσόγειο για το Ρωσικό Ναυτικό.

Στο ίδιο link θα διαβάσετε ότι η Αυστροουγγαρία δεν ήθελε την επέκταση στα Βαλκάνια των χωρών της Balkan League, ενώ η Αγγλία παρόλο που υποστήριζε συνήθως την Οθωμανική Αυτοκρατορία, επιθυμούσε την προέλαση των χωρών της Balkan League. Για την Γαλλία το link λέει ότι είχε ενημερώσει την σύμμαχο της Ρωσία ότι δεν θα μπορούσε να βοηθήσει σε περίπτωση σύρραξης. Αυτά λέει η Wikipedia για τις αντιδράσεις των μεγάλων δυνάμεων στους Βαλκανικούς Πολέμους.

Οι αντιδράσεις της Γερμανίας και της Ρωσίας είναι ακριβώς αυτές που θα περίμενε κανείς σύμφωνα με τις γεωπολιτικές τους επιδιώξεις. Η περίπτωση της Αγγλίας ήταν λίγο πιο σύνθετη. Οι Άγγλοι από την μία πλευρά ανησυχούσαν για την επέλαση των Γερμανών στην Μέση Ανατολή και την Ινδία, και από την άλλη ανησυχούσαν για την επέλαση των Ρώσων μέσω του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων στην Μεσόγειο, που θα ήταν απειλή για την διώρυγα του Σουέζ, και τον θαλάσσιο διάδρομο που ένωνε την Μεσόγειο με τον Ινδικό Ωκεανό και την Ινδία.

Ο παρακάτω χάρτης εμφανίζει το δίλλημα που αντιμετώπιζε η Αγγλία. Οι μωβ γραμμές απεικονίζουν τον κίνδυνο της Γερμανικής επέλασης προς τον Περσικό Κόλπο και την Ινδία, και οι κόκκινες γραμμές απεικονίζουν τον κίνδυνο της Ρωσικής επέλασης προς την διώρυγα του Σουέζ και την Αίγυπτο.

Οι Άγγλοι θεωρούσαν την παραπαίουσα Οθωμανική Αυτοκρατορία ως μικρότερη απειλή από το Ρωσικό Ναυτικό στην Μεσόγειο, και κατά συνέπεια προτιμούσαν τον έλεγχο της Κωνσταντινούπολης και των Στενών από τους Οθωμανούς. Μπροστά όμως στον Γερμανικό κίνδυνο αναγκάστηκαν να αποδεχθούν τον Ρωσικό έλεγχο της Κωνσταντινούπολης σε περίπτωση νίκης. Όπως ήδη είπα, με την Constantinople Agreement, η Αγγλία, η Γαλλία και η Ρωσία συμφώνησαν στον Ρωσικό έλεγχο της Πόλης και των Στενών σε περίπτωση νίκης.

Ένας παράγοντας που βοήθησε τους Άγγλους να ξεπεράσουν τις ανησυχίες τους για τους Ρώσους, ήταν ότι γύρω στο 1880 είχαν πάρει τον έλεγχο της Αιγύπτου και της Διώρυγας του Σουέζ, και ένοιωθαν πιο σίγουροι ότι θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν μία Ρωσική επέκταση στην Μεσόγειο.

Πριν κλείσω το τμήμα για τα Βαλκάνια, θέλω να προσθέσω ότι το τείχος που δημιουργούσαν εναντίον της Γερμανίας και της Baghdad Railway η Ελλάδα και η Σερβία το 1914, το οποίο δεν επέτρεπε την σιδηροδρομική σύνδεση της Γερμανίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ήταν στην θέση του 80 περίπου χρόνια μετά, όταν οι Αμερικανοί και οι Ευρωπαίοι ήθελαν να περάσουν ένα δίκτυο αγωγών, τον AMBO (Albanian Macedonian Bulgarian Oil Corporation) Pipeline, που θα ένωνε ενεργειακά το Μπακού του Αζερμπαϊτζάν με την Αδριατική Θάλασσα και την Ιταλία.

Το τείχος αυτό έσπασε με την ανεξαρτητοποίηση των Σκοπίων το 1991, και την επίθεση του ΝΑΤΟ στην Σερβία το 1998, που οδήγησε στην αυτονόμηση του Κοσόβου, όπως έλεγα σε ένα κείμενο που είχα ανεβάσει παλιότερα.

Βλέπε επίσης ‘Οι 3 Πόλεμοι για τον Αγωγό Baku-Ceyhan’

Ο Αραβικός Εθνικισμός

Προκειμένου να εμποδίσουν την ένωση Γερμανίας-Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια, οι σύμμαχοι όπως είπα ξεσήκωσαν τις χώρες της Balkan League, Ελλάδα, Σερβία, Βουλγαρία, με την Ρωσία να έχει τον πρωταγωνιστικό ρόλο λόγω της δεσπόζουσας παρουσίας της στην περιοχή. Ταυτόχρονα, οι Άγγλοι οργάνωσαν και ξεσήκωσαν τους Άραβες εναντίον των Οθωμανών, προκειμένου να τους απωθήσουν από τον Ιράκ και την Συρία και να τους αποκόψουν από τον Περσικό Κόλπο.

Οι σύμμαχοι επομένως χρησιμοποίησαν και τον Βαλκανικό και τον Αραβικό εθνικισμό στα Βαλκάνια και στον Περσικό Κόλπο αντίστοιχα, προκειμένου να εμποδίσουν την κάθοδο των Γερμανών στον Περσικό Κόλπο και στην Κασπία Θάλασσα, και πράγματι κατάφεραν να μπλοκάρουν την ένωση Γερμανίας Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια (μαύρη γραμμή), και να αποκόψουν τους Οθωμανούς από τον Περσικό Κόλπο (κόκκινη γραμμή).

Ο Παράγοντας Πετρέλαιο στον Α Παγκόσμιο Πόλεμο

Από τα παραπάνω νομίζω προκύπτει ότι η βασική αιτία του Α Παγκοσμίου Πολέμου ήταν η επιθυμία των Γερμανών να επεκταθούν μέσω της Αυστροουγγαρίας, της Βουλγαρίας και της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Περσικό Κόλπο, κάτι που αποτελούσε απειλή για τα συμφέροντα των Άγγλων και των Ρώσων στην περιοχή.

Φυσικά δεν είναι σύμπτωση ότι λίγο πριν το ξέσπασμα του Α Παγκοσμίου Πετρελαϊκού Πολέμου οι πετρελαιοκινητήρες άρχισαν να αντικαθιστούν τους κινητήρες που δούλευαν με κάρβουνο, κάτι που αύξησε δραματικά την γεωπολιτική σημασία των πλούσιων σε πετρέλαιο περιοχών, καθώς και η Αγγλία και η Γερμανία ήταν πολύ πλούσιες σε κάρβουνο αλλά πολύ φτωχές σε πετρέλαιο.

Στο τμήμα ‘Lord of the Admiralty’ του παρακάτω Wikipedia link, θα διαβάσετε ότι ως επικεφαλής του Βρετανικού Ναυτικού το 1911, ο Ουίνστον Τσόρτσιλ έδωσε εντολή να αντικατασταθούν οι κινητέρες των πλοίων, ώστε τα πλοία να κινούνται με πετρέλαιο και όχι με κάρβουνο, ώστε να εξασφαλίσουν μεγαλύτερη ταχύτητα, αλλά και να σταματήσει ο καπνός να προδίδει την θέση τους. Σύντομα η χρησιμοποίηση των πετρελαιοκινητήρων έγινε ο κανόνας, και ο 20ος αιώνας έγινε ο αιώνας του πετρελαίου.
https://en.wikipedia.org/wiki/Winston_Churchill#First_Lord_of_the_Admiralty

Ο σημαντικός ρόλος του πετρελαίου φαίνεται και από το εξής. Ενώ οι Άγγλοι με τους Ρώσους και τους Γάλλους είχαν διαμάχες αιώνων για τις αποικίες τους, μόλις οι Γερμανοί απείλησαν να έρθουν σε απόσταση βολής από το πετρέλαιο του Περσικού και της Κασπίας, τα άφησαν όλα στην άκρη, και συμμάχησαν εναντίον των Γερμανών, ο καθένας για τους δικούς του λόγους φυσικά.

Ένας λόγος που κατάφεραν οι Άγγλοι να τα βρουν με τους Ρώσους, ήταν ότι οι Ρώσοι δεν είχαν τόσο μεγάλη ανάγκη των Περσικό Κόλπο, λόγω των πλούσιων κοιτασμάτων πετρελαίου της Κασπίας που είχαν στον έλεγχο τους. Κατάφεραν λοιπόν να έρθουν σε μία συμφωνία με τους Άγγλους ώστε να αντιμετωπίσουν από κοινού τους Γερμανούς και τους Οθωμανούς, που φάνταζαν απειλητικοί και για την περιοχή του Περσικού Κόλπου και για την περιοχή της Κασπίας Θάλασσας. Γι’αυτό και συμφώνησαν να μοιράσουν σε σφαίρες επιρροής το Ιράν (την Περσία), που είναι η περιοχή ανάμεσα στον Περσικό Κόλπο και στην Κασπία Θάλασσα, όταν αποφάσισαν ότι ήθελαν να αντιμετωπίσουν από κοινού τους Γερμανούς.

Η Σιδηροδρομική Γραμμή Βερολίνου-Βαγδάτης

Επειδή η σημασία της Σιδηροδρομικής Γραμμής Βερολίνου-Βαγδάτης (Baghdad Railway) για την εκδήλωση του ΑΠΠ είναι αδιαμφισβήτητη, θέλω να αναφέρω κάποια επιπλέον πράγματα γι’αυτήν. Αυτή η σιδηροδρομική γραμμή θα συνέδεε το Βερολίνο με την Βαγδάτη αρχικά, και στην συνέχεια με την Μπάσρα του σημερινού Ιράκ στον Περσικό Κόλπο, όπως βλέπετε στις παρακάτω πρόχειρες κόκκινες γραμμές.

Όπως είπα το σχέδιο ήταν η γραμμή να επεκταθεί στην Μπάσρα του Ιράκ. Το Ιράκ είναι η γνωστή Μεσοποταμία, και η περιοχή πήρε το όνομα της επειδή βρίσκεται ανάμεσα στους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη, που εκβάλλουν στον Περσικό Κόλπο.

Παρόλο που η Baghdad Railway θα χρησιμοποιούσε εδάφη που σήμερα είναι Γερμανία-Τσεχία-Αυστρία-Ουγγαρία-Σερβία-Βουλγαρία-Τουρκία-Συρία-Ιράκ, οι παραπάνω κόκκινες γραμμές στους χάρτες δεν είναι ακριβείς.

Κάποιοι λένε ότι αυτή η σιδηροδρομική γραμμή ήταν η αιτία που ξέσπασε ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος, επειδή θα συνέδεε την Γερμανία με τον Περσικό Κόλπο, και θα την έφερνε και πολύ κοντά στην Κασπία. Άλλοι ισχυρίζονται ότι ήταν ένας μόνο από τους λόγους. Έχω την αίσθηση ότι δεν είναι το θέμα η σιδηροδρομική γραμμή αυτή καθαυτή, αλλά η προσπάθεια της Γερμανίας να αποκτήσει πρόσβαση στον Περσικό Κόλπο.

Το αν η Γερμανία θα το επιχειρούσε με την Baghdad Railway ή με κάποιον άλλο τρόπο είναι νομίζω δευτερευούσης σημασίας. Επειδή όμως όπως και να έχει η σημασία αυτής της γραμμής είναι αδιαμφισβήτητη, θα αναφέρω μερικά αποσπάσματα από την Wikipedia για να το καταδείξω.

Όπως θα διαβάσετε στην πρώτη παράγραφο του παρακάτω link της Wikipedia, η κατασκευή της Baghdad Railway ξεκίνησε το 1903 και ολοκληρώθηκε το 1940, και σαν στόχο είχε την σύνδεση της Γερμανικής Αυτοκρατορίας με τον Περσικό Κόλπο, στον οποίο οι Γερμανοί ήθελαν να αποκτήσουν ένα λιμάνι. Η κατασκευή της γραμμής λοιπόν άρχισε το 1903, και η συμμαχία Αγγλίας-Γαλλίας και Αγγλίας-Ρωσίας έλαβαν χώρα το 1904 και 1907 αντίστοιχα.
https://en.wikipedia.org/wiki/Baghdad_Railway

Στο τέλος της 3ης παραγράφου του παρακάτω Wikipedia link, θα διαβάσετε ότι οι Γερμανοί είχαν κατορθώσει να αγοράσουν κοιτάσματα πετρελαίου στο σημερινό Ιράκ (τότε Οθωμανική Αυτοκρατορία), και με μία γραμμή ως την Μπάσρα, θα μπορούσαν να αποφεύγουν την Διώρυγα του Σούεζ που ήταν υπό Αγγλικό έλεγχο.
https://en.wikipedia.org/wiki/Baghdad_Railway

Γράφει συγκεκριμένα η Wikipedia:

“The Germans gained access to and ownership of oil fields in Iraq, and with a line to the port of Basra would have gained better access to the eastern parts of the German colonial empire, by avoiding the Suez Canal”.

Στην αρχή της 4ης παραγράφου του παραπάνω link θα διαβάσετε ότι αυτή η σιδηροδρομική γραμμή είχε γίνει αντικείμενο διεθνών εντάσεων στα χρόνια που προηγήθηκαν του Α Παγκοσμίου Πολέμου. Λέει συγκεκριμένα η Wikipedia:

“The railway became a source of international disputes during the years immediately preceding World War”.

Επίσης στην πρώτη παράγραφο του τμήματος “Overview” του παρακάτω link, η Wikipedia αναφέρει ότι αν είχε κατασκευαστεί νωρίτερα αυτή η σιδηροδρομική γραμμή, η Γερμανία θα μπορούσε να πουλάει τα προϊόντα της στην Ασία και ταυτόχρονα να προμηθεύεται πετρέλαιο από τον Περσικό Κόλπο, αποφεύγοντας το Βρετανικό Ναυτικό που κυριαρχούσε στις θάλασσες. Η γραμμή επομένως θα είχε δύο σκοπούς προσθέτω εγώ. Πρώτον να τροφοδοτεί την Γερμανική βιομηχανία και τον Γερμανικό στρατό με πετρέλαιο, και στη συνέχεια να στέλνει τα Γερμανικά προϊόντα στην Μέση Ανατολή, και από τον Περσικό Κόλπο να τα εξάγει και στην υπόλοιπη Ασία.
https://en.wikipedia.org/wiki/Baghdad_Railway#Overview

Στην 2η παράγραφο του ίδιου link, η Wikipedia λέει ότι η σιδηροδρομική αυτή γραμμή απειλούσε και την Ρωσία, αφού η γραμμή αυτή έφερνε την Γερμανική Αυτοκρατορία κοντά στον Καύκασο. Ο Καύκασος είναι η οροσειρά που ενώνει την Κασπία με την Μαύρη Θάλασσα.

https://en.wikipedia.org/wiki/Baghdad_Railway#Overview

Επίσης στην αρχή της 4ης παραγράφου του παρακάτω link η Wikipedia αναφέρεται ότι ήδη από το 1871 οι γεωλόγοι είχαν ανακαλύψει την ύπαρξη πλούσιων και υψηλής ποιότητας κοιτασμάτων πετρελαίου στην Μεσοποταμία, την περιοχή του σημερινού Ιράκ, που ήταν τότε έδαφος της Οθωμανικής Αυτοκρατορείας. Έλεγαν επίσης λέει η Wikipedia οι γεωλόγοι, ότι ήταν δύσκολη η εκμετάλλευση των κοιτασμάτων λόγω των φτωχών συγκοινωνιακών δικτύων της περιοχής.
https://en.wikipedia.org/wiki/Baghdad_Railway#Overview

Επίσης στην προτελευταία παράγραφο του τμήματος “The Baghdad Concession” του παρακάτω link, αναφέρεται ότι μετά το 1903 υπήρχε ανησυχία στην Γαλλία, την Ρωσία και την Βρετανία για τις επιπτώσεις της σιδηροδρομικής γραμμής Βερολίνου-Βαγδάτης, αφού θα διευκόλυνε την επικοινωνία της Γερμανίας με τις αποικίες της στην Αφρική (σημερινή Ρουάντα, Μπουρούντι, Τανζανία και Ναμίμπια), και θα ενδυνάμωνε τις σχέσεις της Γερμανικής Αυτοκρατορίας με την Οθωμανική Αυτοκρατορία ανατρέποντας την ισορροπία των δυνάμεων.
http://en.wikipedia.org/wiki/Baghdad_Railway#The_Baghdad_Concession

Στην πρώτη γραμμή του τμήματος “After the War” του παραπάνω Wikipedia link, αναφέρεται ότι μετά το τέλος του πολέμου, με την υπογραφή της Συνθήκης των Βερσαλλιών, αφαιρέθηκαν από την Γερμανία όλα τα δικαιώματα που είχε επί της Baghdad Railway (η Deutsche Bank ήταν ένας βασικός μέτοχος).

http://en.wikipedia.org/wiki/Baghdad_Railway#After_the_war

Στην τελευταία γραμμή της 3ης παραγράφου του παρακάτω Wikipedia link, αναφέρεται ότι υπήρχαν διαπραγματεύσεις ανάμεσα στους Γερμανούς και τους Άγγλους λίγο πριν ξεσπάσει ο Α Παγκόσμιος Πόλεμος, και είχαν συμφωνήσει να υπάρχουν κάποιοι Άγγλοι στο διοικητικό συμβούλιο, ώστε να διασφαλιστεί ότι δεν θα έφτανε η σιδηροδρομική γραμμή μέχρι τον Περσικό Κόλπο.

https://en.wikipedia.org/wiki/Causes_of_World_War_I#International_relations
Και σαν να μην ήταν αρκετή η ένταση που δημιουργούσε το πετρέλαιο του Μπακού και του Ιράκ, το 1908 ανακαλύφθηκε πετρέλαιο και στο Ιράν όπως μπορείτε να διαβάσετε στο παρακάτω Wikipedia link.
https://en.wikipedia.org/wiki/Anglo-Persian_Oil_Company

Το ότι δεν έχω ασχοληθεί καθόλου με την βασίλισσα του πετρελαίου την Σαουδική Αραβία, οφείλεται στο ότι τα πρώτα κοιτάσματα στην Σαουδική Αραβία ανακαλύφθηκαν το 1938. Όπως βλέπετε στον παρακάτω χάρτη, στις αρχές του Α Παγκοσμίου Πετρελαϊκού Πολέμου, το εσωτερικό της Αραβικής Χερσονήσου (Σαουδική Αραβία σήμερα), δεν ελεγχόταν από καμία μεγάλη δύναμη, γιατί δεν είχε ακόμη ανακαλυφθεί πετρέλαιο στις ερήμους της Αραβικής Χερσονήσου.

Οι Άγγλοι και οι Οθωμανοί ήλεγχαν μόνο τις εξωτερικές πλευρές της Αραβικής Χερσονήσου, ώστε να έχουν τον έλεγχο των θαλάσσιων διαδρόμων. Όπως μπορείτε να διαβάσετε στο παρακάτω Wikipedia link, η επικρατούσα άποψη ήταν ότι δεν υπήρχε πετρέλαιο στην περιοχή.
https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_oil_industry_in_Saudi_Arabia

Στο τμήμα ‘Discovery of Oil’ του παρακάτω Wikipedia link θα διαβάσετε ότι το πρώτο κοίτασμα στην Σαουδική Αραβία ανακαλύφθηκε το 1938.

https://en.wikipedia.org/wiki/History_of_the_oil_industry_in_Saudi_Arabia