Αλήθεια, τι έκανε την περίοδο της κατοχής ο «φλογερός ποιητής του λαού» Κώστας Βάρναλης;
Σαν σήμερα, το 1884, γεννήθηκε στο Μπουργκάς της Ρωμυλίας (σημερινής Βουλγαρίας), ο κομμουνιστής λογοτέχνης και ποιητής Κώστας Βάρναλης. Τό “Βάρναλης” ήταν το λογοτεχνικό επώνυμο που είχε υιοθετήσει (προφανώς προερχόμενο από την Βάρνα, πόλη της Βουλγαρίας), καθώς ο πατέρας του λεγόταν Μπουμπούς. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας και το 1904 έκανε την εμφάνισή του στα ελληνικά γράμματα, από τις στήλες του αξιόλογου λογοτεχνικού περιοδικού «Ο Νουμάς».
Την εποχή του εθνικού διχασμού, τάχθηκε εναντίον του Ελευθερίου Βενιζέλου και σύμφωνα με την Έλλη Αλεξίου ήταν «βασιλικός και γερμανόφιλος». Κομμουνιστής έγινε το 1919: «Το 1919 πήγε στο Παρίσι με υποτροφία και παρακολούθησε μαθήματα Φιλοσοφίας, Φιλολογίας και Κοινωνιολογίας. Τότε προσχώρησε στον μαρξισμό και στον διαλεκτικό υλισμό».
Θεωρείται πως ήταν ο πρώτος «στρατευμένος» στην υπόθεση του κομμουνισμού λογοτέχνης. Το 1926 παύθηκε από την θέση του (είχε διοριστεί καθηγητής σε Γυμνάσιο, το 1917), διότι εκδηλώθηκε πλέον ανοιχτά ως κομμουνιστής. Μάλιστα, το 1935 πήρε μέρος ως αντιπρόσωπος των Ελλήνων συγγραφέων στο Συνέδριο Σοβιετικών Συγγραφέων στη Μόσχα και μετά εξορίστηκε στην Λέσβο και τον Άγιο Ευστράτιο.
Οι αριστεροί υμνωδοί του, ξεπερνούν τάχιστα τον βίο και την πολιτεία του κατά την περίοδο της κατοχής, αναφέροντας γενικά κι αόριστα, πως «έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση ως μέλος του ΕΑΜ», αποφεύγοντας να δώσουν περισσότερα στοιχεία, για το ποιος ακριβώς ήταν ο ρόλος του στο ΕΑΜ. Το περίεργο είναι, ότι ενώ ήταν αυτό που λέμε “στρατευμένος”, αλλά και πολύ γνωστός στους λογοτεχνικούς κύκλους και στο κοινό, δεν αναφέρεται πουθενά από το ΕΑΜ ως μέλος του, καίτοι το ΕΑΜ θα είχε κάθε λόγο να εκμεταλλευθεί το “βαρύ” όνομά του.
Ωστόσο, ο γνωστός λογοτέχνης και εκ των κορυφαίων διανοητών της “Γενιάς του '30”, Γεώργιος Θεοτοκάς, καταγγέλλει στο Ημερολόγιό του τον Βάρναλη ως συνεργάτη των Βουλγάρων κατακτητών: «Ο Κώστας Βάρναλης, τέως επίσημος ποιητής του Ελληνικού κομμουνισμού, επιδεικνύεται σε επίσημα τραπέζια στην Βουλγαρική πρεσβεία, την στιγμή που η Βουλγαρική κυβέρνηση διακυρύττει ότι είναι εμπόλεμη στο πλευρό του Άξονα και που, ως εκ του περισσού, οι Βούλγαροι σφάζουν 30.000 Ρωμιούς στη Μακεδονία».
Δεν γνωρίζουμε αν αληθεύει η καταγγελία του Θεοτοκά, αλλά είναι δεδομένο πως η συνεργασία με τις βουλγαρικές αρχές κατοχής δεν ήταν ταμπού για το ΚΚΕ. Να θυμίσω, ότι στα τέλη Ιουνίου του 1941, αποφυλακίστηκαν από τις φυλακές της Ακροναυπλίας 27 στελέχη του ΚΚΕ, κατόπιν παρέμβασης της βουλγαρικής πρεσβείας στην Γκεστάπο, αφού πρώτα δήλωσαν πως είναι “Σλαβομακεδόνες” βουλγαρικής εθνικής συνείδησης. Μεταξύ αυτών και ο Ανδρέας Τσίπας, ο οποίος λίγες ημέρες μετά την αποφυλάκισή του έγινε Γενικός Γραμματέας του ΚΚΕ - καθαιρέθηκε τον Δεκέμβριο του 1941, ως «λούμπεν στοιχείο», λόγω του εθισμού του στο αλκοόλ και μετακινήθηκε στη Σόφια.
Στην δε αναφορά που έκανε τις επόμενες ημέρες προς την ΚΕ του ΚΚΕ, ο Ανδρέας Τζήμας (μετέπειτα “Σαμαρινιώτης”, ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ και πολιτικός καθοδηγητής του ΕΛΑΣ), που ήταν μεταξύ των 28 αποφυλακισθέντων, ανέφερε τα εξής: «Στην Αθήνα, την επομένη το πρωί, άρχισε η αποσυμφόρηση των αποσκευών και το κλείσιμο ραντεβού για την βουλγαρική πρεσβεία. Από εκεί περάσαμε όλοι και εφοδιαστήκαμε με βουλγαρικές ταυτότητες. Μαζί με άλλους συντρόφους, Σλαβομακεδόνες, ταξιδέψαμε με τα αυτοκίνητα της βουλγαρικής πρεσβείας για την Θεσσαλονίκη».
Τα σχόλια δικά σας!
Πηγές:
Γιώργος Θεοτοκάς, «Τετράδια Ημερολογίου 1939-1953».
Γρηγόρη Φαράκου «Άρης Βελουχιώτης.
Το χαμένο αρχείο – Άγνωστα κείμενα».