Τὸ Ἑλληνοτουρκικὸ μορφωτικὸ πρωτόκολλον τῆς 20-12-1968

II. ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ 334

III. Συνεδριάσεις τῆς Ἑλληνοτουρκικῆς Μορφωτικῆς Ἐπιτροπῆς ἐν Ἀγκύρᾳ καὶ Ἀθήναις.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Συμφώνως πρὸς τὰς προτάσεις τάς περιλαμβανομένους ἐν τῇ ἐκθέσει τῶν ἀντιπροσώπων τῆς Ἑλληνικῆς καὶ τῆς Τουρκικὴς Κυβερνήσεως, καὶ ἐγκριθείσας ὑπὸ τῶν Ὑπουργῶν Ἐξωτερικῶν τῶν δύο χωρῶν κατὰ τὴν ἐν Λονδίνῳ συνάντησιν αὐτῶν τῇ 27 Ἰουνίου 1968, ἡ ὑπὸ τῆς Ἑλληνοτουρκικῆς Μορφωτικῆς Συμφωνίας τῆς 20ης Ἀπριλίου 1951 προβλεπομένη Μικτὴ Ἐπιτροπὴ συνῆλθε διαδοχικῶς ἐν Ἀγκύρᾳ ἀπὸ τῆς 21ης Ὀκτωβρίου μέχρις τῆς 9ης Νοεμβρίου 1968, καὶ ἐν Ἀθήναις ἀπὸ τῆς 11ης μέχρι τῆς 20ης Δεκεμβρίου 1968.

Κατὰ τὰς ἐργασίας αὐτῆς ἡ Ἐπιτροπὴ ἐξέφρασεν τὴν ἐκτίμησιν αὐτῆς διὰ τάς ἀμφοτέρωθεν μέχρι σήμερον καταβληθείσας προσπαθείας ἐπὶ τῷ τέλει ἐξασφαλίσεως εἰς τὰς δύῳ μειονότητας τῶν συνθηκῶν καὶ τῶν μέσων καλλλιτέρας καὶ συγχρονισμένης ἐκπαιδεύσεως. Ἐν τῷ πνεύματι τῶν ἐν τῇ ἐκθέσει τῶν δύο ἀντιπροσώπων καθοριζομένων ἀρχῶν ἡ Ἐπιτροπὴ ἐκφράζει τὴν ἐλπίδα ὅτι ἐν ὅψει τοῦ ἰδιαιτέρου χαρακτῆρος τῆς μειονοτικῆς ἐκπαιδεύσεως, αἱ κατωτέρω διατυπούμεναι συστάσεις θέλουσιν ἀμφοτέρωθεν ἐφαρμοσθῇ ἐν πνεύματι καλῇς θελήσεως.

Ἡ Ἐπιτροπὴ ὑπογραμμίζει ἐξ ἅλλου τὴν σπουδαιότητα ἥν ἐνέχει διὰ τὰ δύο Μέρη ἡ ἐκ τοῦ σύνεγγυς παρακολούθησις τῆς ἐφαρμογῆς τῶν κατωτέρῳ συστάσεων, καὶ συνομολογεὶ ὅτι ἑκάτερον τῶν Μερῶν θὰ εἶχε πάντοτε τὴν εὐχέρειαν ὡς εἰσηγηθῇ διὰ τῶν καταλλήλων μέσων ἀναθεωρήσεις τῶν συστάσεων καθ’ ὅσον ἀφορᾷ εἰς τάς λεπτομερείας τῆς ἐφαρμογῆς αὐτῶν.

Ἐκφράζει τὴν πεποίθησιν ὅτι αἱ συστάσεις αὗται δὲν εἶναι φύσεως εὐνοούσης μίαν μειονότηταν ἐπὶ ζημίῳ τῆς ἑτέρας, καὶ ὑπογραμμίζει τὴν σημασίαν τοῦ κατὰ τὴν ἐφαρμογὴν αὐτῶν σεβασμοῦ τῆς ἀρχῆς τῆς ἀμοιβαιότητος.

Ἡ Ἐπιτροπὴ υἱοθέτησε τάς ἀκολούθους συστάσεις:

1. ΜΕΙΟΝΟΤΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Ἡ Ἐπιτροπὴ συνιστᾶ ὅπως τὸ ὑφιστάμενον καθεστὼς ἐν τῷ θέματι τῆς χρήσεως ἐν ταῖς μειονοτικαὶς σχολαῖς τῆς μειονοτικὴς καὶ τῆς ἐπισήμου γλώσσης, ἐξακολούθησῃ ἐφαρμοζόμενον ἐν τῷ μέλλοντι ὡς καὶ κατὰ τὸ παρελθόν.

Εἰδικότερον:

α) Τὰ μέχρι σήμερον εἰς τὴν ἐπίσημον γλῶσσαν διδασκόμενα μαθήματα θὰ διδάσκωνται καὶ ἐν τῷ μέλλοντι εἰς τὴν αὐτὴν γλῶσσαν.

β) Ἡ διδασκαλία πάντων τῶν ἄλλων μαθημάτων θὰ γίνεται εἰς τὴν μειονοτικὴν γλῶσσαν ἄνευ ἐξαιρέσεως.

γ) Ἐν σχέσει πρὸς τὰς προηγουμένας διατάξεις, ἡ Ἐπιτροπὴ συνιστᾶ τὴν διὰ τῆς διπλωματικὴῆς ὁδοῦ ἀνταλλαγὴν καταλόγων τῶν ἐν ταῖς ἀντιστοίχοις μειονοτικαὶς σχολαῖς εἰς τὴν ἐπίσημον καὶ μειονοτικὴν γλῶσσαν διδασκομένων μαθημάτων. Εἰς τοὺς καταλόγους τούτους θὰ ἐμφαίνηται ὁ ἐν ἑκάστῃ τάξει τῶν μειονοτικῶν σχολῶν τῶν διαφόρων βαθμῶν ἀριθμὸς ὡρῶν τῶν μαθημάτων.

2. Ὑπὸ τὴν ἐπιφύλαξιν τῶν διατάξεων τοῦ ἐδαφίου (α) τῆς παραγράφου (1), ἡ ὑπὸ τῶν μαθητῶν καὶ τῶν διδασκόντων ἐν ταῖς σχολαῖς χρῆσις τῆς μειονοτικῆς γλώσσης θὰ ἐπιτρέπηται ἄνευ περιορισμοῦ εἰς πᾶσαν ἄλλην περίπτωσιν ὡς εἰς τὰ διαλείμματα, σχολικὰς δραστηριότητας, διαλέξεις, συμβούλια διδασκόντων.

II. ΕΠΟΠΤΙΚΟΝ ΥΛΙΚΟΝ

3. Συμφώνως τῇ ἥδη ἐν Βιέννῃ μεταξὺ τῶν ἀντιπροσώπων τῶν δύο χωρῶν συναφθείσῃ συμφωνίᾳ, (Ἔκθεσις Βιέννης, κεφάλαιον II παράγραφος 7), ἡ Ἐπιτροπὴ συνιστᾶ ὅπως ἡ χρῆσις τοῦ εἰς τὴν μειονοτικὴν γλῶσσαν ἐποπτικοῦ ὑλικοῦ εἶναι κατόπιν ἐλέγχου ἀπεριορίστως ἐλευθέρα ἐν ταῖς μειονοτικαὶς σχολαῖς κατὰ τὴν διδασκαλίαν τῶν εἰς τὴν γλῶσσαν ταύτην διδασκομένων μαθημάτων.

4. Ἡ Ἐπιτροπὴ συνιστᾶ τὴν ἀκόλουθον διαδικασίαν διὰ τὴν ἀποστολήν, τὸν ἔλεγχον, καὶ τὴν εἰς τάς σχολὰς διανομὴν τοῦ ὑπὸ τῶν δύο Μερῶν χορηγουμένου ἐποπτικοῦ ὑλικοῦ:

α) Τὰ δύο Μέρη θὰ ὑποβάλλωσιν διὰ τῆς διπλωματικῆς ὁδοῦ εἰς τὴν ἔγκρισιν τῶν ἑκατέρωθεν ἁρμοδίων Ἀρχῶν τὸν κατάλογον καὶ δύο δείγματα τοῦ ἐποπτικοῦ ὑλικοῦ. Τὰ δύο Μέρη θὰ δύνανται ταυτοχρόνως νὰ διατυπώσιν εὐχὰς ὅσον ἀφορᾷ εἰς τὴν διανομὴν τοῦ ὑλικοῦ τούτου. Ἡ σχετικὴ ἀπόφασις τῶν Ἀρχῶν δέον να ἀνακοινωθῇ εἰς τὸ ἐνδιαφερόμενον Μέρος ἐντὸς προθεσμίας ἐνὸς μηνὸς ἀπὸ τῆς λήψεως τοῦ καταλόγου καὶ τῶν δειγμάτων.

β) Τὰ δύο Μέρη θὰ ἀποστέλλωσιν εἰς τάς οἰκείας Προξενικὰς αὐτῶν Ἀρχὰς τὸ ἐν τοῖς ἐγκριθεῖσι καταλόγοις ἐμφαινόμενον ὑλικόν.

γ) Τὰ Προξενεῖα θὰ παραδίδωσιν εἰς τάς ἁρμοδίας Ἀρχὰς πρὸς διανομὴν τὸ περὶ οὗ πρόκειται ὑλικόν. Αἱ ῥηθεῖσαι Ἀρχαὶ ὑποχρεοῦνται νὰ προβαίνωσιν εἰς τὴν διανομὴν τοῦ ὑλικοῦ πρὸς πάσας τάς μειονοτικὰς σχολὰς ἄνευ οἰασδήποτε ἐξαιρέσεως.

δ) Ὁ συμφώνως πρὸς τὸν κατάλογον ἔλεγχος, καὶ ἡ εἰς τάς σχολὰς παράδοσις τοῦ φέροντος τὴν σφραγῖδα τοῦ ἐλέγχου ὑλικοῦ θὰ συντελῶνται ὑπὸ τῶν ἁρμοδίων Ἀρχῶν ἐντὸς ἑνός, τὸ βραδύτερον, μηνὸς καὶ ὁ πίναξ διανομῆς θὰ ἀποστέληται εἰς τὸ ἐνδιαφερόμενον Μέρος.

5. Αἱ ἐν τῇ προηγουμένῃ παραγράφῳ ἀναφερόμεναι προθεσμίαι θὰ ἰσχύσωσι ἐπ’ ἀμοιβαιότητι.

III. ΣΧΟΛΙΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΑΙ

6. Συμφώνως τῇ ἐκθέσει τῶν ἀντιπροσώπων τῶν δύο Κυβερνήσεων ἡ Ἐπιτροπὴ συνιστᾶ ὅπως ἐπιτραπῇ ἡ κατάρτισις βιβλιοθηκῶν τάξεων καὶ βιβλιοθηκῶν σχολείων καὶ ἐνθαρρυνθῇ ὁ ἐμπλουτισμὸς τῶν ἥδη ἐν ταῖς μειονοτικαὶς σχολαῖς ὑφισταμένων βιβλιοθηκῶν.

7. Ἐπὶ τῷ τέλει ἐξασφαλίσεως τῆς βάσεως τῆς ἀμοιβαιότητος καλῆς ἐφαρμογῆς τῆς συστάσεως ταύτης τὰ δύο Μέρη θὰ συμορφωθῶσι πρὸς τὴν ἀκόλουθον διαδικασίαν:

α) Οἱ κατάλογοι καὶ ἕν ἀντίτυπον τῶν διὰ τάς περὶ ὧν πρόκειται βιβλιοθήκας προτεινομένων βιβλίων δέον νὰ ὑποβάλλῳνται εἰς τὴν ἔγκρισιν τῶν ἀντιστοίχων ἁρμοδίων Ἀρχῶν ὑπὸ τῶν Διευθυντῶν τῶν μειονοτικὼν σχολῶν ἤ, ἐν ἀπουσίᾳ αὐτῶν, ὑπὸ τῶν ἀναπληρωτῶν αὐτῶν.

β) Ἐντὸς ἑνός, τὸ βραδύτερον, μηνός, αἱ Ἀρχαὶ αὗται ὀφείλουσι νὰ ἀνακοινῶσιν ἐγγράφως τάς ἀποφάσεις αὐτῶν εἰς τοὺς Διευθυντὰς τῶν σχολῶν ἤ τοὺς ἀναπληρωτὰς αὐτῶν.

8) Πλήρης κατάλογος πάντων τῶν βιβλίων τῶν ἥδη ὑφισταμένων Βιβλιοθηκῶν σχολῶν καὶ τάξεων θὰ ὑποβληθῆ ὑπὸ τῶν Διευθυντῶν τῶν μειονοτικῶν σχολών εἰς τὴν ἔγκρισιν τῶν ἁρμοδίων Ἀρχῶν. Αἱ Ἀρχαὶ αὗται θὰ προβῶσιν εἰς τὴν κατὰ τρόπον κατάλληλον καὶ πρακτικὸν ἐξέτασιν τῶν βιβλίων καὶ θὰ ἀνακοινώσωσι τὸ ταχύτερον, ἐγγράφως, τὰς ἀποφάσεις αὐτῶν εἰς τοὺς Διευθυντὰς τῶν σχολῶν. Ἐν πάσῃ περιπτώσει ἡ ἐξέτασις αὕτη δὲν θὰ κωλύη τὴν ἐλευθέραν εἰς τάς Βιβλιοθήκας ταύτας προσέλευσιν τῶν διδασκόντων καὶ τῶν μαθητῶν.

9. Τὰ δύο Μέρη δύνανται νὰ προβαίνωσιν εἰς δωρεὰς βιβλίων πρὸς τάς οἰκείας μειονοτικὰς σχολὰς μέσῳ τῶν Προξενείων των. Τὰ Προξενεῖα θὰ παραδίδωσι τὰ βιβλία ταῦτα εἰς τάς ἁρμοδίας Ἀρχὰς ἐπὶ τῷ τέλει ἐγκρίσεως καὶ διανομῆς, συντελεστέας ἐντὸς διμήνου προθεσμίας. Τὰ δύο Μέρη δύνανται νὰ δηλώσωσι διὰ τῆς διπλωματικὴς ὁδοῦ τάς ἐπιθυμίας των καθ’ ὅσον ἀφορᾷ εἰς τὴν διανομήντων βιβλίων τούτων. Ὁ πίναξ διανομῆς θὰ διαβιβάζῳται εἰς τὸ ἐνδιαφερόμενον μέρος ἀμέσως μετὰ τὴν διανομὴν τῶν βιβλίων εἰς τάς μειονοτικὰς σχολάς.

10. Ἡ εἰς τάς Βιβλιοθήκας προσέλευσις θὰ εἶναι ἐλευθέρα διὰ τοὺς διδάσκοντας καὶ τοὺς μαθητάς.

IV. ΣΧΟΛΙΚΑ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΑ

11. Ἡ Ἐπιτροπὴ διαπιστεῖ μεθ’ ἱκανοποιήσεως ὅτι τὰ δύο Μέρη συνεμορφώθησαν ἤδη ἐν εὑρεῖ μέτρῳ πρὸς τάς προτάσεις τῆς ἐκθέσεως τῆς Βιέννης σχετικῶς πρὸς τὰ ἐπειγόντως ληφθέντα μέτρα πρὸς ἐξεύρεσιν προσωρινῆς λύσεως τοῦ ζητήματος τῶν σχολικῶν βιβλίων.

Κατὰ τὴν μεταγενεστέραν ἐφαρμογὴν τῶν ἐπειγόντων μέτρων, τὰ δύο Μέρη θὰ καταβάλλῳσιν ἐπιμέλειαν ὅπως μὴ δυσχερανθῇ ἡ ἐν ταῖς μειονοτικαῖς σχολαῖς διδασκαλία.

Πρὸς συμπλήρωσιν τῆς ἐφαρμογῆς τῶν προτάσεων τούτων ἡ Ἐπιτροπὴ συνιστᾶ τὰ ἀκόλουθα:

12. α) Αἱ δύο Ἀντιπροσωπεῖαι ὑπέβαλον εἰς τὴν Ἐπιτροπὴν τοὺς συννημμένους καταλόγους ἐγχειριδίων. Δύο ἀντίτυπα τῶν ἐν τοῖς καταλόγοις ἐμφαινομένων ἐγχειριδίων δέον νὰ παραδοθῶσι τὸ ταχύτερον διὰ τῆς διπλωματικῆς ὁδοῦ. Οἱ κατάλογοι οὗτοι περιλαμβάνουσι τὴν κατηγορίαν τῶν σχολῶν, τάς τάξεις, καὶ τὰ μαθήματα διὰ προορίζονται τὰ ἐγχειρίδια.

β) Τὰ δύο Μέρη ὀφείλουσι νὰ ἀνακοινώσωσιν ἀντιστοίχως τάς ἀποφάσεις αὐτῶν μέχρι τέλους Φεβρουαρίου 1969. Ἐντὸς τῆς αὐτῆς προθεσμίας τὰ δύο Μέρη δύνανται νὰ προτείνωσι τροποποιήσεις ἐν τοῖς ἐγχειριδῖοις ὧν τὰ σημερινὰ κείμενα δεν θεωροῦνται ἀποδεκτά.

γ) Τὸ σύμφωνον πρὸς τάς προταθείσας τροποποιήσεις κείμενον τῶν ἐγχειριδίων τούτων δέον νὰ παραδοθῇ διὰ τῆς διπλωματικῆς ὁδοῦ εἰς τὸ ἐνδιαφερόμενον Μέρος μέχρι τέλους Μαΐου 1969, καὶ ἡ ὁριστικὴ ἔγκρισις τῶν ἐγχειριδίων τούτων δέον νὰ δοθῇ μέχρι τέλους τοῦ σχολικοῦ ἔτους 1968-69.

δ) Τυπικοὶ κατὰ τὴν διαδικασίαν ταύτην ἐλλείψεις θὰ εἶναι ἑκατέρωθεν ἀνεκταί, τοιαῦται δ’ ἐλλείψεις δέον ὅπως μὴ παρακωλύωσι τὴν ταχεῖαν περαίωσιν τῶν διατυπώσεων.

13. Χάριν τῆς καλῆς λειτουργίας τῆς διδασκαλίας ἐν ταῖς μειονοτικαῖς σχολαῖς, τὰ δύο Μέρη ὀφείλουσι νὰ μὴν ἀπαγορεύσωσι, μέχρι τῆς, κατὰ τὴν προηγουμένην παράγραφον, ὁριστικῆς ἐγκρίσεως, τὴν χρῆσιν τῶν ἥδη ἐγκεκριμένων ἢ ἀνεκτῶν ἐγχειριδίων.

14. Εἰς ἧν περίπτωσιν χειρόγραφα ἐγχειριδίων ἔχουσιν ὑποβληθῇ εἰς τὴν ἔγκρισιν τῶν ἁρμοδίων Ἀρχῶν, ἡ ἔγκρισις αὕτη θὰ χορηγηθῆ ἐντὸς δεκαημέρου ἀπὸ τῆς ὑπογραφῆς τοῦ παρόντος πρωτοκόλλου. Ἅμα τῇ ἐκτυπώσει τῶν περὶ ὢν πρόκειται χειρογράφων, τὰ βιβλία θέλουσιν ὑποβληθῇ ὑπὸ τὴν ὁριστικὴν αὐτῶν μορφὴν εἰς τὰς ἁρμοδίας Ἀρχὰς πρὸς ἔλεγχον τοῦ περιεχομένου αὐτῶν, καὶ χορήγησιν τῆς ἀδείας χρησιμοποιήσεώς των. Ὁ ἔλεγχος ὀφείλει νὰ περαιωθῇ, καὶ ἡ ἄδεια νὰ χορηγηθῇ ἐντὸς προθεσμίας εἴκοσιν ἡμερῶν, ἀπὸ τῆς ὑποβολῆς τῶν περὶ ᾦν πρόκειται βιβλίων. Ἡ ἄδεια θέλει ἀνακοινωθῇ ἐγγράφως εἰς τοὺς Διευθυντὰς τῶν ἐνδιαφερομένων μειονοτικῶν σχολῶν, καὶ τὸ ἐνδιαφερόμενον Μέρος θέλει ἐνημερωθῷ σχετικῶς.

Εἰς περίπτωσιν καθ’ ἧν τὰ ἐνδιαφερόμενα Μέρη θέλουσι προτείνει τὴν προσωρινὴν χρησιμοποίησιν ἐγχειριδίων τίνων διὰ διδακτικὴν ὕλην τὰ δι’ ᾖν ὁριστικὰ ἐγχειρίδια τελοῦσιν ὑπὸ ἐκτύπωσιν, τὰ δύο Μέρη θέλουσι διευκολύνει τάς διὰ τὴν ἔγκρισιν τῶν προσωρινῶν ἐγχειριδίων ἀπαιτουμένας διατυπώσεις.

Χορηγηθείσης τῆς ἀδείας ταύτης, τοῦτο θέλει ἀνακοινωθῇ εἰς τοὺς Διευθυντὰς τῶν Σχολῶν ἐντὸς προθεσμίας 20 ἡμερῶν ἀπὸ τῆς παραδόσεως τῶν ἐγχειριδίων τούτων, καὶ τὸ ἐνδιαφερόμενον Μέρος θέλει σχετικῶς ἐνημερωθῇ.

15. Τὰ δύο Μέρη θὰ δύνανται, ὁσάκις ἤθελον κρίνει τοῦτο ἀναγκαῖον, νὰ προτείνωσι νέα ἐγχειρίδια (χειρόγραφα ἢ ἔντυπα) διὰ διδακτέαν ὕλην διδασκομένην εἰς τὴν μειονοτικὴν γλῶσσαν.

Πρὸς τὸν σκοπὸν τοῦτον, καὶ συμφώνως πρὸς τὴν ὑπὸ τοῦ Πρωτοκόλλου τῆς Βιέννης δοθεῖσαν αὐτὴν ἐντολήν, ἡ Ἐπιτροπὴ συνιστᾶ, τὴν ἀκόλουθον διαδικασίαν διὰ τὴν ὑπὸ τῶν ἐνδιαφερομένων Μερῶν ἀποστολήν, τὸν ἔλεγχον καὶ τὴν διανομὴν τῶν εἰς μειονοτικὴν γλῶσσαν ἐγχειριδίων (χειρογράφων ἢ ἐντύπων),....

... τῶν προοριζομένων διὰ χρῆσιν εἰς τάς μειονοτικὰς σχολάς:

α) Τὰ ἐγχειρίδια ἢ τὰ χειρόγραφα τῶν ἐγχειριδίων θὰ ὑποβάλλωνται διὰ τῆς διπλωματικῆς ὁδοῦ εἰς τάς ἁρμοδίας Ἀρχὰς μέχρι τῆς 30ης Σεπτεμβρίου ἑκάστου ἔτους. Τὰ χειρόγραφα θὰ συνῳδεύονται ὑπὸ τῶν τυχὸν ἐν αὐτοῖς περιλαμβανομένων εἰκόνων.

β) Τὰ ἐγχειρίδια καὶ τὰ χειρόγραφα οὐδὲν δέον νὰ περιλαμβάνωσι τὸ δυνάμενον νὰ παραβλάψῃ τάς μεταξὺ τῶν δύο χωρῶν σχέσεις. Αἱ ἁρμόδιαι Ἀρχαὶ θὰ δύνανται νὰ διαγράφωσι πᾶν ὅ,τι εἰς τὰ κείμενα τῶν χειρογράφων ἢ τάς εἰκόνας θὰ ἀντέκειτο πρὸς τὴν ἀρχὴν ταύτην.

γ) Ἡ ἐξέτασις τῶν κειμένων δέον νὰ περαιωθῇ, καὶ τὸ ἀποτέλεσμα νὰ ἀνακοινωθῇ εἰς τὸ ἐνδιαφερόμενον Μέρος μέχρι τέλους Φεβρουαρίου τοῦ ἑπομένου ἔτους. Τὰ σημεῖα ὧν ζητεῖται ἡ ἀφαίρεσις θὰ ἐμφαίνωνται ἐν τῇ ἀνακοινώσει ταύτῃ.

δ) Τὰ δύο Μέρη θὰ εἶναι ἐλεύθερα ὅπως ἀποβαίνωσιν εἰς τὴν ἐν τῇ ἰδίᾳ Χώρᾳ ἐκτύπωσιν τῶν εἰς τὴν γλῶσσαν αὐτῶν συντεταγμένων χειρογράφων.

ε) Δύο ἀντίτυπα τῶν ἐκτυπωθέντων βιβλίων θὰ ἀποστέλλωνται διὰ τῆς διπλωματικῆς ὁδοῦ πρὸς ὁριστικὴν ἔγκρισιν μέχρι τέλους τοῦ μηνὸς Ἰουλίου τοῦ αὐτοῦ ἔτους.

στ) Ἡ ὁριστικὴ ἔγκρισις δέον να ἀνακοινοῦται μέχρι τῆς 1ης Σεπτεμβρίου.

ζ) Τὰ ἐγκριθέντα βιβλία θὰ ἀποστέλλωνται μέσω τῶν οἰκείων Προξενείων εἰς τάς ἁρμοδίας Ἀρχάς, αἵτινες ἀφοῦ ἐπιθέσωσιν ἐπ’ αὐτῶν τὴν σφραγίδαν τοῦ ἐλέγχου, ὀφείλωσι νὰ θέτωσι ταῦτα εἰς τὴν διάθεσιν πασῶν τῶν μειονοτικῶν σχολῶν μέχρι τῆς 15ης Σεπτεμβρίου.

16. Ἡ ἐν τῇ προηγουμένῃ παραγράφῳ καθοριζομένῃ διαδικασία θὰ εἶναι δυνατὸν νὰ ἀναθεωρηθῇ, αἰτήσει ἑκατέρου τῶν Μερῶν, ἐπὶ τῷ τέλει ὅπως καταστῇ πλέον ἀποτελεσματική, ὑπὸ τὸ φῶς τῆς ἐκ τῆς πρακτικῆς αὐτῆς ἐφαρμογῆς πείρας.

17.Τὰ ἐνδιαφερόμενα Μέρη θὰ ἔχωσι τὸ δικαίωμα νὰ προτείνωσι μεταγενεστέρως τροποποιήσεις καὶ διορθώσεις εἲς τὰ ἥδη ἐγκριθέντα κείμενα τῶν ἐγχειριδίων. Πάντως ἡ ἀρχὴ τῆς καλῆς λειτουργίας τῆς παιδείας δέον να εἶναι σεβαστή.

ΣΕΒΑΣΜΟΣ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΦΥΛΕΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΕΩΣ

Ἡ Ἐπιτροπὴ ὑπογραμμίζει τὴν σπουδαιότητα τῆς ἐν παραγράφῳ 10 τῆς Ἐκθέσεως τῆς Βιέννης τιθεμένης ἀρχῆς περὶ τοῦ σεβασμοῦ τῆς θρησκευτικῆς, φυλετικῆς ἢ ἐθνικῆς συνειδήσεως τοῦ ἑλληνικοῦ καὶ τοῦ τουρκικοὺ λαοῦ, καὶ συνιστᾶ:

α) Ὅπως αἱ ἐπιγραφαί, εἰκόνες, προσωπογραφίαι κλπ. ἐν ταῖς μειονοτικαὶς σχολαῖς εἶναι τοιαῦται ὥστε νὰ ἐνισχύσωσι τοὺς δεσμοὺς φιλίας μεταξὺ τῶν δύο χωρῶν.

β) Ὅπως ληφθῶσιν ἀμφοτέρωθεν τὰ κατάλληλα μέτρα πρὸς ἄρσιν τῶν παραβλαπτόντων τὴν ἐφαρμογὴν τῆς ἀρχῆς ταύτης στοιχείων.

γ) Ὅπως ἐξαιρέσει τοῦ μορφωτικοῦ χαρακτῆρος διακοσμητικοῦ ὑλικοῦ, ἡ μόνιμος διακόσμησις τῶν σχολικῶν κτιρίων περιορίζῃται ἐν ταῖς μειονοτικαῖς σχολαῖς τῆς Δυτικῆς Θρᾴκης εἰς τὴν προσωπογραφίαν τοῦ Ἀρχηγοῦ τοῦ Ἑλληνικοῦ Κράτους καὶ ἐν ταῖς μειονοτικαῖς σχολαῖς τῆς Κων/πόλεως εἰς τὴν προσωπογραφίαν τοῦ Ἀτατούρκ. (Οἴκοθεν νοεῖται ὅτι ἐπ’ εὐκαιρίᾳ τῶν ἐθνικῶν ἑορτῶν τῆς Χώρας ἐν τῇ ἐδρεύει ἡ σχολή, ἢ ἐπ’ εὐκαιρία ἄλλων ἐκτάκτων περιστάσεων, αἱ μειονοτικαὶ σχολαὶ θὰ εἶναι δυνατὸν νὰ διακοσμῷνται καταλλήλως, καταβαλλομένης ἐπιμελείας ὅπως ἀποφεύγηται πᾶσα ἐν τῇ διακοσμήσει ὑπερβολῇ.).

δ) Ὅπως ἀπαγορεύηται ἡ ὀργάνωσις δραστηριοτήτων ἀσυμβιβάστων πρὸς τὴν ἀνωτέρῳ τιθεμένην ἀρχήν.

ε) Ὅπως ἀπαγορεύηται εἰς τοὺς διδάσκοντας ἐν ταῖς μειονοτικαῖς σχολαῖς νὰ προβαίνωσιν εἰς παρατηρήσεις δυνάμενες νὰ ταπεινώσωσι τοὺς μαθητὰς λόγῳ τοῦ ὅτι οὖτοι ἀνήκουσιν εἰς ὡρισμένον ἔθνος ἢ θρησκείαν.

στ) Ὅπως ἀποφεύγηται ἀμφοτέρωθεν πᾶσα δραστηριότης δυναμένη να ἀγάγῃ τοὺς μειονοτικοὺς μαθητὰς εἰς ἀλλαξοπιστίαν.

Αἱ δύο Ἀντιπροσωπείαι εἶναι ἐξουσιοδοτημέναι ὅπως δηλώσωσιν ὅτι αἱ Κυβερνήσεις αὐτῶν ἀποδέχονται πάσας τάς ἀνωτέρῳ συστάσεις, αἵτινες συνεπῶς τίθενται ἐν ἰσχύι ἀπὸ τῆς χρονολογίας τῆς ὑπογραφῆς τοῦ παρόντος Πρωτοκόλλου.

ΦΙΛΟΝΟΗ