Ιούνιος 1949: ο «τρίτος γύρος» των σταλινικών διώξεων κατά των Ελλήνων της ΕΣΣΔ.

Οι διωγμοί κατά των Ελλήνων (Ποντίων) της ΕΣΣΔ, από το σταλινικό καθεστώς, έγιναν σε τρεις γύρους. Ο πρώτος γύρος διήρκεσε από το 1937 ως το 1939 και αφορούσε κυρίως τους Έλληνες της νότιας Ρωσσίας (βλέπε ανάρτηση της 14/12/2024). Ο δεύτερος γύρος άρχισε τον Ιούνιο του 1941, με την γερμανική εισβολή στην ΕΣΣΔ και κορυφώθηκε το 1944, μετά την απώθηση των Γερμανών από την ΕΣΣΔ. Αφορούσε κυρίως τους Έλληνες της Κριμαίας (βλέπε ανάρτηση της 08/05/2025).

Τον Ιούνιο του 1949, άρχισε ο τρίτος γύρος, στα πλαίσια της δημιουργίας «έμπιστου συνοριακού πληθυσμού» και αφορούσε κυρίως τους Έλληνες της Γεωργίας και της Αρμενίας. Οι Έλληνες, που θεωρήθηκαν «μη έμπιστος πληθυσμός», ως «εν δυνάμει πράκτορες του εχθρού» (των δυτικών δυνάμεων, εφόσον η Ελλάδα ανήκε πλέον στην Δύση), έπρεπε να εκτοπιστούν στις μη συνοριακές περιοχές της Κεντρικής Ασίας - στο Καζακστάν και δευτερευόντως στο Ουζμπεκιστάν. Την εντολή της εκτόπισης την έδωσε ο Στάλιν, δια του επικεφαλής της NKVD, Λαβρέντι Μπέρια και την εφήρμοσε ο βοηθός του Μπέρια, Μγκελάτζε.

Οι επιχειρήσεις εκτοπισμού ξεκίνησαν στις 13 Ιουνίου και γίνονταν από ειδικά αποσπάσματα της NKVD, που είχαν την ονομασία «Τμήματα Επιτήρησης Δρόμων». Τα αποσπάσματα της NKVD περικύκλωναν την νύχτα τα ποντιακά χωριά κι έδιναν διορία 45 λεπτών στους κατοίκους, να μαζέψουν τα «μπογαλάκια» τους. Εν συνεχεία, τους μετέφεραν με στρατιωτικά φορτηγά σε κοντινούς σιδηροδρομικούς σταθμούς, απ’ όπου τους επιβίβαζαν σε τραίνα για την Κεντρική Ασία.

Οι υπό εκτόπιση, υποχρεώνονταν να δηλώσουν εγγράφως ότι φεύγουν εθελοντικά και να πληρώσουν και τα εισιτήρια για την μεταφορά τους! Μόνο από την περιοχή της Αμπχαζίας, ο αριθμός των εκτοπισμένων έφτασε τις 60.000. Επίσης, την ίδια περίοδο εκτοπίστηκαν και οι τελευταίοι Έλληνες που είχαν απομείνει στην περιοχή του Κρασνοντάρ.

Δεν έφτασαν όλοι στον τόπο προορισμού τους, κι απ’ αυτούς που έφτασαν, αρκετοί δεν επέζησαν: 

  • «Εκατοντάδες άτομα έχασαν τη ζωή τους στο ταξίδι της εξορίας. Στους τελικούς τόπους διαμονής πέθαναν τα περισσότερα μικρά παιδιά και οι γέροντες. Υπολογίζεται ότι το ποσοστό των θανάτων έφτανε το 20-25% των εκτοπισμένων, δηλαδή στα 40-50.000 άτομα. Τους εξόριστους θέριζε ο κοιλιακός τύφος, ο μελιταίος πυρετός, η ιλαρά και η φυματίωση».

Ας δούμε τι συνθήκες συνάντησαν οι Έλληνες στους τόπους εκτοπισμού τους: 

  • «Οι Έλληνες μεταφέρθηκαν σε περιοχές του Καζακστάν και του Ουζμπεκιστάν, όπου υπήρχαν μεταλλεία μολύβδου και βαμ­βακοφυτείες. Οι περιοχές αυτές είχαν πρωτοκατοικηθεί μόλις το 1925, αφού υδροδοτήθηκαν με τα νερά του ποταμού Σιρ Νταριά. Το τοπίο είναι ιδιαίτερα απωθητικό. Για εκατοντάδες χιλιόμετρα δεν υπάρχει βλάστηση. Οι εκτοπισμένοι έμεναν αρχικά είτε σε γιούρτες είτε σε θαλάμους φυλακισμένων, είτε έσκαβαν τη γη και κατασκεύαζαν μόνοι τους πρόχειρες τρώγλες. Όσους τους πήγαν στα ορυχεία μολύβδου του Μεργκαλιμσάι, τους εγκατέστησαν σε στάβλους αλόγων ή προβάτων, οι οποίοι είχαν διαστάσεις τρία επί τρία και πόρτες ύψος ενός μέτρου. Το δάπεδο ήταν χωμάτινο, όπως και η οροφή, πάνω από τα κλαδιά άγριων καλαμιών».

Επιπλέον, οι εκτοπισμένοι δεν είχαν το δικαίωμα να απομακρυνθούν από τον τόπο κατοικίας τους σε απόσταση μεγαλύτερη των πέντε χιλιομέτρων και υποχρεώνονταν να δηλώνουν παρουσία κάθε τρεις ημέρες στην τοπική αστυνομία. Μετά την κατάρρευση του «υπαρκτού σοσιαλισμού», οι περισσότεροι από τους εκτοπισμένους που είχαν επιβιώσει και οι απόγονοί τους, ήρθαν στην Ελλάδα.
 

Ο συνολικός αριθμός των Ελλήνων που εκτοπίστηκε στην Κεντρική Ασία και στην Σιβηρία την δεκαετία του ’40, δεν μπορεί να υπολογιστεί με ακρίβεια. Σύμφωνα με εκτιμήσεις των ερευνητών, ο αριθμός υπερβαίνει τις 200.000, ενώ σε υπόμνημα που υπέβαλε το 1986 η «Επιτροπή για την Αποκατάσταση των Δικαιωμάτων των Ελλήνων από τον Πόντο», αναφέρεται ο αριθμός των 350.000.

Τα σχόλια δικά σας!

Πηγή: Βλάσης Αγτζίδης, «Ποντιακός ελληνισμός: από τη γενοκτονία και το σταλινισμό στην περεστρόϊκα».

@4fABkkc5xTv2aek