Αμαλία: Η μεγάλη σφαγή στους Γαργαλιάνους Μεσσηνίας

Άρης Βελουχιώτης: «Συναγωνιστές, οικονομία στις σφαίρες, μαχαίρι!».

Σεπτέμβριος 1944. Στις 18 του μηνός, μετά την ολοκλήρωση της φοβερής ανθρωποσφαγής στην Πηγάδα του Μελιγαλά, οι σφαγείς (τα συντάγματα του ΕΛΑΣ Μεσσηνίας, Λακωνίας και Αρκαδίας και οι «μαυροσκουφηδες» του Βελουχιώτη), κατευθύνονται στους Γαργαλιάνους. Η πόλη ελέγχεται από το τοπικό Τάγμα, που έχει επικεφαλής τον ταγματάρχη Παναγιώτη Στούπα.

Το Τάγμα αυτό, ήταν το τελευταίο που συνεκροτήθη στην Πελοπόννησο, τρεις βδομάδες πριν την αποχώρηση των Γερμανών. Είχε δύναμη χιλίων ανδρών, οι μισοί εκ των οποίων ήταν στους Γαργαλιάνους και οι υπόλοιποι στις γύρω κωμοπόλεις. Ωστόσο, υπήρχε μια αδυναμία: πολλοί άνδρες του Τάγματος ήταν νέοι σε ηλικία και δεν είχαν προλάβει να εκπαιδευθούν στην χρήση των όπλων και σε τακτικές μάχης.

Στις 20 Σεπτεμβρίου, η πόλη περικυκλώνεται. Πριν αρχίσει η μάχη, ο Ελληνοαμερικανός υπολοχαγός Φατσέας και ο Βρετανός λοχαγός Gibson, σύνδεσμοι του Στρατηγείου της Μέσης Ανατολής, οργανώνουν βιαστικά μια συνάντηση των δύο πλευρών.

Ο εκπρόσωπος του ΕΛΑΣ, παπά - Ανυπόμονος, ζήτησε την παράδοση του Τάγματος, υποστηρίζοντας πως: «Κανείς αθώος δεν έχει τίποτε να φοβηθεί. Μόνο οι ένοχοι θα δικαστούν». Φυσικά, δεν απάντησε στο εύλογο ερώτημα του Στούπα: «Και ποιός θα αποφασίσει ποιός είναι αθώος και ποιος ένοχος;».

Ο Στούπας, αντιπρότεινε την αποχώρηση του ΕΛΑΣ και την παραμονή του Τάγματος στους Γαργαλιάνους, μέχρι την άφιξη αντιπροσώπου της Εθνικής κυβέρνησης ή συμμαχικών στρατευμάτων. Κι όταν ο ανόητος Gibson είπε ότι ο ΕΛΑΣ εγγυάται για την ζωή τους, ο Στούπας παρατήρησε ειρωνικά: «Ναι, όπως και στον Μελιγαλά».

Η άνιση μάχη ξεκίνησε το πρωί της 21ης Σεπτεμβρίου και διήρκεσε 30 ώρες, ως το μεσημέρι της επόμενης μέρας. Στους σφαγείς του ΕΛΑΣ, είχε δοθεί διορία 6 ωρών γιά πλιάτσικο, συλλήψεις και εκτελέσεις. Λίγη ώρα μετά την κατάληψη της πόλης, μπήκε έφιππος ο Άρης Βελουχιώτης, ο οποίος σταμάτησε για λίγο έξω από την εκκλησία του Αγίου Σπυρίδωνα, όπου είχαν συγκεντρωθεί από τις δυνάμεις του οι συλληφθέντες, κι έδωσε μια φρικτή εντολή: «Συναγωνιστές, οικονομία στις σφαίρες, μαχαίρι!».

Την εντολή αυτή, επιβεβαιώνει στο βιβλίο του ο παπά-Ανυπόμονος, υποστηρίζοντας ότι τάχα: «Ειπώθηκε στη διάρκεια της μάχης όταν οι μαυροσκούφηδες κινδύνευαν να ξεμείνουν από πυρομαχικά. Ειπώθηκε λοιπόν αυτό το πρόσταγμα στη μάχη και όχι για την εκτέλεση αιχμαλώτων, όπως σκοπίμως και δολίως διαδόθηκε». Πρόκειται βεβαίως για αστειότητες. Οι μάχες δεν διεξάγονται με μαχαίρια και ο ΕΛΑΣ είχε πληθώρα όπλων και πυρομαχικών.

Η γενική εντολή που είχε δοθεί εξαρχής, ήταν να δολοφονούνται οι αιχμάλωτοι άνδρες του Τάγματος «επί τη εμφανίσει». Για τους αμάχους που είχαν συλληφθεί, είχε συσταθεί μια τριμελής επιτροπή, η οποία έδρευε στο Γυμνάσιο των Γαργαλιάνων και τους εξέταζε έναν προς έναν, με συνοπτικές διαδικασίες. Όσοι θεωρούνταν «αντιδραστικοί», πήγαιναν κατευθείαν για εκτέλεση, σε παρακείμενη αλάνα.

Από την μαζική σφαγή, γλίτωσαν περίπου 300 άνδρες του Τάγματος, με επικεφαλής τον Στούπα, που υποχώρησαν συντεταγμένα προς την περιοχή της Πύλου, μετά την είσοδο των εκδοροσφαγέων του ΕΛΑΣ στους Γαργαλιάνους.

Πόσα ήταν τα θύματα της κομμουνιστικής θηριωδίας; Σύμφωνα με επίσημο ανακοινωθέν του Δήμου Γαργαλιάνων, που έγινε έναν ακριβώς χρόνο μετά την σφαγή, τα θύματα ήταν πάνω από 600: «Ο Δήμος Γαργαλιάνων τελεί την 23ην Σεπτεμβρίου 1945 μνημόσυνον υπερ αναπαύσεως της ψυχής των υπερεξακοσίων θυμάτων της κομμουνιστικής θηριωδίας εθνικοφρόνων κατοίκων της πόλεως».

Σύμφωνα δε με νεώτερες έρευνες του διαπρεπούς Μεσσηνίου ιστορικού, Ι. Μπουγά: «Στη μάχη σκοτώθηκαν 14 ταγματασφαλίτες και 139 εσφάγησαν μετά τη μάχη, όταν ήταν άοπλοι αιχμάλωτοι». 

Άρα, τα υπόλοιπα θύματα, προέρχονταν από τον άμαχο πληθυσμό.

Τα σχόλια, δικά σας!

Πηγές:
Ιωάννης Μπουγάς, «Ματωμένες Μνήμες 1940-45».
Κώστας Καραλής, «Η ιστορία των γεγονότων της Πελοποννήσου, 1943-1949».
Γιάννης Καραμούζης, «Πατριώτες και προδότες στο Μωρηά».

https://x.com/4fABkkc5xTv2aek/status/1964725272055546234