Η άγνωστη Λιβύη: Πρόκειται για υποβρύχιο αγωγό φυσικού αερίου που συνδέει τη Λιβύη με την Ιταλία μέσω της Σικελίας-(Greenstream)
Εμφύλιος, απουσία κρατικών δομών, πετρέλαιο και τρομοκρατία
Ένας σκληρός πόλεμος διεξάγεται στη γειτονιά μας, ακριβώς απέναντι από τη νότια ακτή της Κρήτης, ένας εμφύλιος πόλεμος με θύματα πολλούς αμάχους, αλλά στην Ελλάδα ελάχιστοι ασχολούνται με το ζήτημα και πάντως καθόλου τα ΜΜΕ. Ένα κράτος διαλύεται, ένοπλες ομάδες, συχνά με βαρύ οπλισμό, ελέγχουν περιοχές της χώρας υπό το, μάλλον αδιάφορο, βλέμμα της διεθνούς κοινότητας. Πρόσφατα, στο χάος που έχει δημιουργηθεί από τις δύο κύριες αντιμαχόμενες παρατάξεις της χώρας, προστέθηκε το «Ισλαμικό Κράτος», με αποτέλεσμα να καθίσταται πλέον αδύνατη κάθε προσπάθεια συνεννόησης και εξεύρεσης λύσης.
Τον Φεβρουάριο και Μάρτιο του 2011, στην αρχή της εξέγερσης κατά του Καντάφι, είχα δημοσιεύσει μία σειρά άρθρων σχετικά με τη Λιβύη, συνδέσμους των οποίων παραθέτω στη συνέχεια.
Η Λιβύη είναι μεγάλη σε έκταση χώρα, με μικρό σχετικά πληθυσμό. Η οικονομία της στηριζόταν σημαντικά στις εξαγωγές πετρελαίου, που υπολογίζονταν στο ένα τέταρτο του ΑΕΠ. Προ της εξέγερσης του 2011 είχε το υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα στην αφρικανική ήπειρο μετά τη Νότια Αφρική.
Η άγνωστη Λιβύη (1)
Πολλά και σημαντικά προβλήματα εμποδίζουν την ανάπτυξη των χωρών της βόρειας Αφρικής αλλά και την πρόοδο της συνεργασίας τους με την Ευρώπη. Πολιτική αστάθεια, έλλειψη δημοκρατικών θεσμών, άνιση κατανομή του πλούτου, δημογραφικές εντάσεις, ανεργία, θρησκευτικός φανατισμός, ακόμα και αντιθέσεις μεταξύ των αραβικών χωρών που τη συγκροτούν, αποτελούν εμπόδια για την ανάπτυξη και την δια-μεσογειακή συνεργασία. Θα αναφερθούμε σε μερικά στοιχεία για τη Λιβύη που ίσως βοηθήσουν στην κατανόηση της κατάστασης.
Στη Λιβύη, μετά την ανεξαρτησία της, στις 24 Δεκεμβρίου 1951, εγκαθιδρύθηκε πολίτευμα συνταγματικής μοναρχίας, υπό το βασιλιά Ίντρις. Σταδιακά άρχισε να αναπτύσσεται η λαϊκή δυσαρέσκεια για τη συγκέντρωση του πλούτου στα χέρια του βασιλιά και της εθνικής ελίτ, η οποία συνέχισε να αυξάνεται με την άνοδο του Νάσερ και του αραβικού εθνικισμού στη Βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή. Στη 1/9/69, ο 28χρονος συνταγματάρχης Μουαμάρ Καντάφι, με μια ομάδα αξιωματικών, ανέτρεψε τον βασιλιά, κατήργησε τη βασιλεία και ίδρυσε τη Μεγάλη Σοσιαλιστική Λαϊκή Αραβική Τζαμαχιρία της Λιβύης.
Η Λιβύη αποτελεί ένα ιδιαίτερο πρόβλημα στο χώρο της βόρειας Αφρικής. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, οι Ηνωμένες Πολιτείες έλαβαν σοβαρά μέτρα σε βάρος της κατηγορώντας την ότι υποστηρίζει τρομοκρατικές δραστηριότητες εναντίον αμερικανών πολιτών. Μεταξύ των άλλων προέβησαν σε αεροπορικές προσβολές επιλεγμένων στόχων στο έδαφος της Λιβύης. Το 1992, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ κατήγγειλε τη Λιβύη ως κράτος του υποστηρίζει την τρομοκρατία και ζήτησε από τα μέλη του να επιβάλουν απαγόρευση των αεροπορικών πτήσεων και της πώλησης όπλων προς αυτήν.
Άρση των κυρώσεων
Τον Σεπτέμβριο του 2003 το Συμβούλιο Ασφαλείας προέβη στην άρση των κυρώσεων που είχαν επιβληθεί στη Λιβύη. Επίσης, στις 26/2/2004, ύστερα από δήλωση της Λιβύης ότι αποκηρύσσει την τρομοκρατία και ότι θα εγκαταλείψει τα προγράμματά της για κατασκευή όπλων μαζικής καταστροφής και θα συμμορφωθεί προς τη Συνθήκη Μη Διασποράς Πυρηνικών (ΝΝΡΤ), οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακάλεσαν μια απαγόρευση για ταξίδια στη Λιβύη και εξουσιοδότησαν τις αμερικανικές εταιρίες πετρελαίου που είχαν μετοχές στη Λιβύη προ των κυρώσεων, να προβούν σε διαπραγματεύσεις για την επάνοδό τους στη χώρα, όταν και εφόσον οι ΗΠΑ προέβαιναν στην άρση των οικονομικών κυρώσεων, κάτι που έγινε στις 23 Απριλίου 2004.
Παρά το γεγονός ότι η Λιβύη είχε προχωρήσει, κατά τα τελευταία χρόνια, στην ανάπτυξη διμερών σχέσεων με αρκετές Δυτικές χώρες, η σχέση της με τις ΗΠΑ ήταν καθοριστική. Έτσι, η εξομάλυνση των σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες άνοιξε το δρόμο για πολλές ευκαιρίες για τη χώρα και ειδικά για αμερικανικές επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας, μετά από 20 χρόνια.
Παράλληλα, άρχισαν να ενισχύονται οι σχέσεις με την Ευρώπη. Κατά την τελευταία τριετία η κυβέρνηση της Λιβύης είχε έρθει σε επαφή με ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και εταιρίες αμυντικού εξοπλισμού για την προμήθεια οπλικών συστημάτων ή εκσυγχρονισμό του παλαιού σοβιετικής προέλευσης υλικού της. Επίσης, κατά την επίσκεψή του στη Λιβύη στα μέσα Απριλίου 2008, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν, με στόχο την έναρξη νέων συμφωνιών και συνεργασιών, προέβη σε ένα εντυπωσιακό άνοιγμα προς την ηγεσία της χώρας αυτής, διαγράφοντας χρέη της τάξης των 4,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τα οποία η Λιβύη όφειλε από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, από συμβόλαια με ρωσικές εταιρίες.
Ωστόσο, η συντηρητική παλιά φρουρά ήταν αντίθετη στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις του Καντάφι. Πολλοί στη Δύση θεωρούσαν ως ενδεχόμενο να τεθεί θέμα διαδοχής του Καντάφι, σε όχι πολύ μακρινό μέλλον. Στο εσωτερικό της χώρας ο Συνταγματάρχης Καντάφι, αντιμετώπιζε τα ίδια περίπου προβλήματα με την Αλγερία και την Αίγυπτο. Κυρίως τον φανατικό ισλαμισμό, που αποτελούσε την κύρια απειλή κατά της εξουσίας του στη χώρα.
Πετρέλαιο και φυσικό αέριο
Η Λιβύη έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου στην Αφρική που ανέρχονται σε περίπου 45 δις βαρέλια. Το 80% των λιβυκών πετρελαϊκών αποθεμάτων βρίσκονται στη λεκάνη της Σύρτης, στη Μεσόγειο, από όπου αντλείται το 90% του πετρελαίου που παράγει η χώρα. Σύμφωνα με έκθεση της εταιρίας ανάλυσης και πρόβλεψης Wood Mackenzie, η Λιβύη παραμένει «ανεξερεύνητη» σε υψηλό βαθμό, και μόνο το 25% της χώρας καλύπτεται από συμφωνίες εξερεύνησης με πετρελαϊκές εταιρίες. Το γεγονός αυτό αντανακλά τις επιπτώσεις των κυρώσεων που είχαν επιβληθεί κατά τα προηγούμενα χρόνια.
Γενικά η Λιβύη θεωρείται ιδιαίτερα δελεαστική πετρελαϊκή περιοχή λόγω του χαμηλού κόστους άντλησης, της υψηλής ποιότητας του πετρελαίου της και της εγγύτητας της στις ευρωπαϊκές αγορές. Ο τομέας διύλισης της Λιβύης έχει ανάγκη εκσυγχρονισμού μετά από χρόνια κυρώσεων και απομόνωσης. Ειδικώς, η Απόφαση 883 του ΟΗΕ, της 11ης Νοεμβρίου 1993, απαγόρευσε στη Λιβύη την εισαγωγή εξοπλισμού διύλισης πετρελαίου. Νέα προγράμματα εξορύξεων στο έδαφος της Λιβύης είναι σε εξέλιξη, σε συνεργασία με διάφορες Δυτικές εταιρίες.
Στον τομέα του φυσικού αερίου λειτουργεί από τον Οκτώβριο 2004, ο υποβρύχιος αγωγός Greenstream που συνδέει τη Λιβύη με την Ιταλία μέσω της Σικελίας, ο μεγαλύτερος σε μήκος υποθαλάσσιος αγωγός που έχει κατασκευασθεί στη Μεσόγειο. Αποτελεί μέρος του Western Libyan Gas Project, του πρώτου κύριου προγράμματος εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου που παράγεται στη Λιβύη. Το πρόγραμμα αναπτύχθηκε από κοινού από την ιταλική εταιρία ΕΝΙ, που κατέχει το 50% και την κρατική εταιρία της Λιβύης National Oil Corporation (NOC).
Η άγνωστη Λιβύη (2)
Η Λιβύη είναι μια μεγάλη χώρα, από πλευράς έκτασης (1,8 εκατ. τετραγ. χιλιόμετρα, 17η μεγαλύτερη στον κόσμο) αλλά έχει μικρό πληθυσμό, μόνο 6,4 εκατ. Η οικονομία της στηρίζεται σημαντικά στις εξαγωγές πετρελαίου, που υπολογίζονται στο ένα τέταρτο του ΑΕΠ. Έχει το υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα στην αφρικανική ήπειρο μετά την Νότια Αφρική.
Στη Λιβύη η πραγματική ισχύς βρίσκεται στο σύστημα των φυλών της. Για 42 χρόνια, η χώρα είχε μία αρχή με τον Μουαμάρ Καντάφι χωρίς πολιτικά κόμματα. Υπάρχουν περίπου 140 φυλές, αλλά μόνο γύρω στις 30 έχουν πολιτική δύναμη. Οι Λίβυοι δεν απευθύνονται στην κυβέρνηση για εργασία ή για προστασία των δικαιωμάτων τους ή για την ασφάλεια τους. Απευθύνονται στην φυλή τους.
Παραδοσιακά, οι φυλές εξέτρεφαν ζώα και εξασφάλιζαν τις πηγές για τα εμπορικά καραβάνια. Όμως όταν το 1959 ανακαλύφθηκε το πετρέλαιο, οι φυλές έγιναν ξαφνικά πλούσιες. Ενώ κάποιοι παρέμειναν στην έρημο συνεχίζοντας τον παλιό τρόπο ζωής, πολλοί μετανάστευαν στο βορρά. Μετακινήθηκαν στις πόλεις Τρίπολη, Βεγγάζη και Σύρτη.
Η Σύρτη είναι η παραλιακή πόλη, στο κέντρο της μεσογειακής ακτής της χώρας, στην οποία καταλήγει το πετρέλαιο και όπου είναι η φυλή του Καντάφι. Η φυλή είναι γνωστή για την βοσκή κατσικιών. Στα δυτικά της χώρας είναι η Wafalla, η μεγαλύτερη φυλή με περίπου ένα εκατομμύριο ανθρώπους. Η Wafalla θεωρείτο πάντα ως υποδεέστερη φυλή από εκείνη του Καντάφι και θεωρούσε προσβολή το ότι κυβερνιόταν από κάποιον που πολλοί τον έβλεπαν σαν έναν δοξασμένο γιδοβοσκό.
Οι φυλές στα ανατολικά της χώρας, όπως η Zuwaya, αισθάνονταν αδύναμοι και περιφρονημένοι από τη συμμαχία του Καντάφι με τις δυτικές φυλές. Τώρα έρχονται να απειλήσουν με διακοπή της ροής του πετρελαίου αν δεν σταματήσει η βία και η καταπίεση.
Ο Καντάφι είχε επιδιώξει, χωρίς επιτυχία, να εξαλείψει τις φυλές στη Λιβύη, σε μια προσπάθεια που διήρκεσε από το 1969 έως το 1980. Έτσι το 1993, ο Καντάφι έκανε μια δραματική κίνηση, ενισχύοντας το σύστημα των φυλών και αναγνωρίζοντας τους ηγέτες του. Αν ο Καντάφι εγκαταλείψει την εξουσία, αυτοί οι ηγέτες των φυλών, εκτιμάται ότι θα προσπαθήσουν να συστήσουν μαζί ένα είδος νέας κυβέρνησης.
Αν και η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική κυβερνώνται κυρίως από δικτάτορες, ο Καντάφι φαίνεται να είναι ένας διαφορετικός δικτάτορας. Ίσως είναι ένας από τους δύο δικτάτορες στην ευρύτερη περιοχή που δεν είναι σύμμαχοι των ΗΠΑ. Ο άλλος είναι ο Πρόεδρος του Ιράν Αχμαντινεζάντ. Όντας όμως ηγέτης μιας μεγάλης πετρελαιοεξαγωγού χώρας, πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες φρόντιζαν να έχουν φιλικές σχέσεις μαζί του. Μόνο τώρα πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες είναι πιο ομιλητικοί και πιο σαφείς στην κριτική τους εναντίον του.
Η άγνωστη Λιβύη (4)
Ο Μεγάλος Τεχνητός Ποταμός
Νερό από τη Σαχάρα στη μεσογειακή ακτή
Το 1953, κατά τις προσπάθειες ανεύρεσης πετρελαίου στις νότιες περιοχές της Λιβύης, ανακαλύφθηκαν τεράστιες ποσότητες πόσιμου νερού σε υπόγεια στρώματα του εδάφους.
Το Σχέδιο του Μεγάλου Τεχνητού Ποταμού (Great Man-Made River) διαμορφώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, αλλά οι εργασίες ξεκίνησαν το 1984. Η κατασκευή διαχωρίστηκε σε πέντε φάσεις. Η πρώτη φάση εγκαινιάστηκε στις 28 Αυγούστου 1991, και η δεύτερη στις 1 Σεπτεμβρίου 1996. Το καθεστώς του Καντάφι συνδύασε τα εγκαίνια με τους εορτασμούς για τις 22η και 27η αντίστοιχα επετείους της επανάστασης. Η ανάπτυξη και επέκταση του δικτύου του έργου συνεχίστηκε μέχρι το 2007.
Για την κατασκευή του έργου χρησιμοποιήθηκαν ξένες εταιρίες από τις ΗΠΑ, την Νότια Κορέα, την Ιαπωνία, τη Βρετανία, τη Βραζιλία, κ.ά. Το συνολικό κόστος του έργου εκτιμήθηκε σε 25 δισεκατομμύρια δολάρια. Η Λιβύη δήλωσε ότι θα ολοκληρώσει το έργο χωρίς χρηματοδότηση από μεγάλες χώρες ή δάνεια από μεγάλες παγκόσμιες τράπεζες.
Ο Μεγάλος Τεχνητός Ποταμός είναι το μεγαλύτερο έργο μεταφοράς ύδατος που έχει ποτέ κατασκευαστεί. Ένα τεράστιο τεχνικό έργο, συνολικού μήκους αγωγών 4.000 χιλιομέτρων, διαμέτρου 4 μέτρων, το οποίο έχει καταχωρηθεί το 2008 στο Βιβλίο Γκίνες ως το μεγαλύτερο αρδευτικό έργο παγκοσμίως. Σύμφωνα με τον διεθνή Τύπο, αποτελεί «το όγδοο θαύμα του κόσμου».
Λαμβανομένου υπόψη ότι η Λιβύη είναι μια χώρα που κατά το μεγαλύτερο μέρος καλύπτεται από έρημο, γίνεται αντιληπτή η τεράστια σημασία του έργου για την υδροδότηση των πόλεων και για τη γεωργία. Το έργο αυτό εξασφαλίζει 6,5 εκατομ. κυβικά μέτρα νερού ημερησίως και αυξάνει την έκταση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων από 327.000 εκτάρια (1991) κατά 60.000 εκτάρια (1992) και άλλα 180.000 εκτάρια στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Εξασφαλίζει επίσης την υδροδότηση των μεγάλων πόλεων στη μεσογειακή ακτή.
Εμφύλιος, απουσία κρατικών δομών, πετρέλαιο και τρομοκρατία
Ένας σκληρός πόλεμος διεξάγεται στη γειτονιά μας, ακριβώς απέναντι από τη νότια ακτή της Κρήτης, ένας εμφύλιος πόλεμος με θύματα πολλούς αμάχους, αλλά στην Ελλάδα ελάχιστοι ασχολούνται με το ζήτημα και πάντως καθόλου τα ΜΜΕ. Ένα κράτος διαλύεται, ένοπλες ομάδες, συχνά με βαρύ οπλισμό, ελέγχουν περιοχές της χώρας υπό το, μάλλον αδιάφορο, βλέμμα της διεθνούς κοινότητας. Πρόσφατα, στο χάος που έχει δημιουργηθεί από τις δύο κύριες αντιμαχόμενες παρατάξεις της χώρας, προστέθηκε το «Ισλαμικό Κράτος», με αποτέλεσμα να καθίσταται πλέον αδύνατη κάθε προσπάθεια συνεννόησης και εξεύρεσης λύσης.
Τον Φεβρουάριο και Μάρτιο του 2011, στην αρχή της εξέγερσης κατά του Καντάφι, είχα δημοσιεύσει μία σειρά άρθρων σχετικά με τη Λιβύη, συνδέσμους των οποίων παραθέτω στη συνέχεια.
Η Λιβύη είναι μεγάλη σε έκταση χώρα, με μικρό σχετικά πληθυσμό. Η οικονομία της στηριζόταν σημαντικά στις εξαγωγές πετρελαίου, που υπολογίζονταν στο ένα τέταρτο του ΑΕΠ. Προ της εξέγερσης του 2011 είχε το υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα στην αφρικανική ήπειρο μετά τη Νότια Αφρική.
Η εξέγερση στο πλαίσιο της «Αραβικής Άνοιξης», εξελίχθηκε σε πόλεμο, με χρήση βαρέων όπλων, αρμάτων μάχης και αεροσκαφών. Στις 27 Φεβρουαρίου 2011, συστήθηκε το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο (Conseil National de Transition – CNT) για την πολιτική εκπροσώπηση της εξέγερσης. Στις 19 Μαρτίου, μετά το ψήφισμα του ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ επενέβη με αεροπορικές δυνάμεις για την προστασία των αμάχων της Λιβύης. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους είκοσι τέσσερις χώρες αναγνώρισαν το CNT ενώ στις 16 Σεπτεμβρίου αναγνωρίστηκε από τον ΟΗΕ. Στις 20 Οκτωβρίου έπεσε το τελευταίο προπύργιο του καθεστώτος, η Σύρτη, ενώ ο Καντάφι είχε σκοτωθεί. Στις 23 Οκτωβρίου 2011 στη Βεγγάζη, ο Πρόεδρος του CNT Mustapha Abdeljalil ανακοίνωνε την «απελευθέρωση της Λιβύης». Στις 31 Οκτωβρίου 2011 σχηματιζόταν προσωρινή κυβέρνηση.
Η Λιβύη αποτελούσε ένα ιδιαίτερο πρόβλημα στο χώρο της Βόρειας Αφρικής για πολλά χρόνια.. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, οι ΗΠΑ έλαβαν μέτρα κατηγορώντας την ότι υποστηρίζει τρομοκρατικές δραστηριότητες εναντίον Αμερικανών πολιτών. Το 1992, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ κατήγγειλε τη Λιβύη ως κράτος που υποστηρίζει την τρομοκρατία και ζήτησε από τα μέλη του να επιβάλουν απαγόρευση αεροπορικών πτήσεων και πώλησης όπλων προς αυτήν.
Τον Σεπτέμβριο του 2003 το Συμβούλιο Ασφαλείας προέβη στην άρση των κυρώσεων στη Λιβύη. Επίσης, στις 26/2/2004, ύστερα από δήλωση της Λιβύης ότι αποκηρύσσει την τρομοκρατία, ότι θα εγκαταλείψει τα προγράμματά της για κατασκευή όπλων μαζικής καταστροφής και θα συμμορφωθεί προς τη Συνθήκη Μη Διασποράς Πυρηνικών (ΝΝΡΤ), οι ΗΠΑ ανακάλεσαν την απαγόρευση για ταξίδια στη Λιβύη και εξουσιοδότησαν τις αμερικανικές εταιρίες πετρελαίου που είχαν μετοχές στη Λιβύη προ των κυρώσεων, να προβούν σε διαπραγματεύσεις για την επάνοδό τους στη χώρα. Παρά το γεγονός ότι η Λιβύη είχε προχωρήσει, κατά τα τελευταία χρόνια, στην ανάπτυξη διμερών σχέσεων με αρκετές δυτικές χώρες, η σχέση της με τις ΗΠΑ ήταν καθοριστική. Έτσι, η εξομάλυνση των σχέσεων με τις ΗΠΑ άνοιξε το δρόμο για πολλές ευκαιρίες και ειδικά για επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας, μετά 20 χρόνια.
Παράλληλα, άρχισαν να ενισχύονται οι σχέσεις με την Ευρώπη. Κατά τα έτη 2007-2010, η κυβέρνηση της Λιβύης είχε επαφές με ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και εταιρίες αμυντικού εξοπλισμού για την προμήθεια οπλικών συστημάτων ή εκσυγχρονισμό του παλαιού, σοβιετικής προέλευσης, υλικού της. Επίσης, κατά την επίσκεψή του στη Λιβύη στα μέσα Απριλίου 2008, ο Βλαντιμίρ Πούτιν, με στόχο την έναρξη νέων συμφωνιών και συνεργασιών, προέβη σε ένα εντυπωσιακό άνοιγμα, διαγράφοντας χρέη της τάξεως των 4,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τα οποία η Λιβύη όφειλε από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου.
Ωστόσο, η συντηρητική παλιά φρουρά της χώρας ήταν αντίθετη στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις του Καντάφι. Αρκετοί στη Δύση θεωρούσαν ως ενδεχόμενο να τεθεί θέμα διαδοχής του, σε όχι πολύ μακρινό μέλλον. Στο εσωτερικό της χώρας ο Καντάφι αντιμετώπιζε τον φανατικό ισλαμισμό, που αποτελούσε την κύρια απειλή κατά της εξουσίας του.
Στη Λιβύη η πραγματική ισχύς βρίσκεται στο σύστημα των φυλών. Για 42 χρόνια, η χώρα είχε μία Aρχή με τον Μουαμάρ Καντάφι, χωρίς πολιτικά κόμματα. Υπάρχουν περίπου 140 φυλές, αλλά μόνο γύρω στις 30 είχαν πολιτική δύναμη. Όταν το 1959 ανακαλύφθηκε το πετρέλαιο, οι φυλές έγιναν ξαφνικά πλούσιες. Ενώ κάποιοι παρέμειναν στην έρημο συνεχίζοντας τον παλιό τρόπο ζωής, πολλοί μετανάστευαν στο Bορρά, στις πόλεις Τρίπολη, Βεγγάζη και Σύρτη. Ο Καντάφι είχε επιδιώξει, χωρίς επιτυχία, να εξαλείψει τις φυλές, σε μια προσπάθεια που διήρκεσε από το 1969 έως το 1980. Έτσι το 1993 έκανε μια δραματική κίνηση, ενισχύοντας το σύστημα των φυλών και αναγνωρίζοντας τους ηγέτες τους.
Αν και η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική κυβερνιόνταν για χρόνια κυρίως από δικτάτορες, ο Καντάφι φαίνεται να ήταν ένας διαφορετικός δικτάτορας. Ενώ δεν ήταν φίλος των Ηνωμένων Πολιτειών, πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες φρόντιζαν να έχουν φιλικές σχέσεις μαζί του, επειδή ήταν ηγέτης μιας μεγάλης πετρελαιοπαραγωγού χώρας,
Η Λιβύη αποτελούσε ένα ιδιαίτερο πρόβλημα στο χώρο της Βόρειας Αφρικής για πολλά χρόνια.. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, οι ΗΠΑ έλαβαν μέτρα κατηγορώντας την ότι υποστηρίζει τρομοκρατικές δραστηριότητες εναντίον Αμερικανών πολιτών. Το 1992, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ κατήγγειλε τη Λιβύη ως κράτος που υποστηρίζει την τρομοκρατία και ζήτησε από τα μέλη του να επιβάλουν απαγόρευση αεροπορικών πτήσεων και πώλησης όπλων προς αυτήν.
Τον Σεπτέμβριο του 2003 το Συμβούλιο Ασφαλείας προέβη στην άρση των κυρώσεων στη Λιβύη. Επίσης, στις 26/2/2004, ύστερα από δήλωση της Λιβύης ότι αποκηρύσσει την τρομοκρατία, ότι θα εγκαταλείψει τα προγράμματά της για κατασκευή όπλων μαζικής καταστροφής και θα συμμορφωθεί προς τη Συνθήκη Μη Διασποράς Πυρηνικών (ΝΝΡΤ), οι ΗΠΑ ανακάλεσαν την απαγόρευση για ταξίδια στη Λιβύη και εξουσιοδότησαν τις αμερικανικές εταιρίες πετρελαίου που είχαν μετοχές στη Λιβύη προ των κυρώσεων, να προβούν σε διαπραγματεύσεις για την επάνοδό τους στη χώρα. Παρά το γεγονός ότι η Λιβύη είχε προχωρήσει, κατά τα τελευταία χρόνια, στην ανάπτυξη διμερών σχέσεων με αρκετές δυτικές χώρες, η σχέση της με τις ΗΠΑ ήταν καθοριστική. Έτσι, η εξομάλυνση των σχέσεων με τις ΗΠΑ άνοιξε το δρόμο για πολλές ευκαιρίες και ειδικά για επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας, μετά 20 χρόνια.
Παράλληλα, άρχισαν να ενισχύονται οι σχέσεις με την Ευρώπη. Κατά τα έτη 2007-2010, η κυβέρνηση της Λιβύης είχε επαφές με ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και εταιρίες αμυντικού εξοπλισμού για την προμήθεια οπλικών συστημάτων ή εκσυγχρονισμό του παλαιού, σοβιετικής προέλευσης, υλικού της. Επίσης, κατά την επίσκεψή του στη Λιβύη στα μέσα Απριλίου 2008, ο Βλαντιμίρ Πούτιν, με στόχο την έναρξη νέων συμφωνιών και συνεργασιών, προέβη σε ένα εντυπωσιακό άνοιγμα, διαγράφοντας χρέη της τάξεως των 4,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τα οποία η Λιβύη όφειλε από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου.
Ωστόσο, η συντηρητική παλιά φρουρά της χώρας ήταν αντίθετη στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις του Καντάφι. Αρκετοί στη Δύση θεωρούσαν ως ενδεχόμενο να τεθεί θέμα διαδοχής του, σε όχι πολύ μακρινό μέλλον. Στο εσωτερικό της χώρας ο Καντάφι αντιμετώπιζε τον φανατικό ισλαμισμό, που αποτελούσε την κύρια απειλή κατά της εξουσίας του.
Στη Λιβύη η πραγματική ισχύς βρίσκεται στο σύστημα των φυλών. Για 42 χρόνια, η χώρα είχε μία Aρχή με τον Μουαμάρ Καντάφι, χωρίς πολιτικά κόμματα. Υπάρχουν περίπου 140 φυλές, αλλά μόνο γύρω στις 30 είχαν πολιτική δύναμη. Όταν το 1959 ανακαλύφθηκε το πετρέλαιο, οι φυλές έγιναν ξαφνικά πλούσιες. Ενώ κάποιοι παρέμειναν στην έρημο συνεχίζοντας τον παλιό τρόπο ζωής, πολλοί μετανάστευαν στο Bορρά, στις πόλεις Τρίπολη, Βεγγάζη και Σύρτη. Ο Καντάφι είχε επιδιώξει, χωρίς επιτυχία, να εξαλείψει τις φυλές, σε μια προσπάθεια που διήρκεσε από το 1969 έως το 1980. Έτσι το 1993 έκανε μια δραματική κίνηση, ενισχύοντας το σύστημα των φυλών και αναγνωρίζοντας τους ηγέτες τους.
Αν και η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική κυβερνιόνταν για χρόνια κυρίως από δικτάτορες, ο Καντάφι φαίνεται να ήταν ένας διαφορετικός δικτάτορας. Ενώ δεν ήταν φίλος των Ηνωμένων Πολιτειών, πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες φρόντιζαν να έχουν φιλικές σχέσεις μαζί του, επειδή ήταν ηγέτης μιας μεγάλης πετρελαιοπαραγωγού χώρας,
Σχετικό το άρθρο μου Η άγνωστη Λιβύη (2) (05/03/2011).
Επιπλέον ο Καντάφι είχε μεγάλη επιρροή στην αφρικανική ήπειρο, όπως φαίνεται σε χάρτη που είχα δημοσιεύσει το 2011: Η άγνωστη Λιβύη (3) (05/03/2011).
Κάποια στοιχεία σχετικά με το πετρέλαιο της Λιβύης είναι σημαντικά για να κατανοηθούν καλύτερα τα αίτια των κρίσεων. Η Λιβύη έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου στην Αφρική που ανέρχονται σε πάνω από 46,4 δις βαρέλια 9Oil and Gas Journal (OGJ), – http://www.ogj.com – με στοιχεία Ιανουαρίου 2011). Το 80% των λιβυκών πετρελαϊκών αποθεμάτων βρίσκονται στη λεκάνη της Σύρτης, στη Μεσόγειο, από όπου αντλείται το 90% του πετρελαίου που παράγει η χώρα. Σύμφωνα με έκθεση της εταιρίας ανάλυσης και πρόβλεψης Wood Mackenzie Energy, η Λιβύη παραμένει «ανεξερεύνητη» σε υψηλό βαθμό, και μόνο το 25% της χώρας καλύπτεται από συμφωνίες εξερεύνησης με πετρελαϊκές εταιρίες. Γενικά η Λιβύη θεωρείται ιδιαίτερα δελεαστική πετρελαϊκή περιοχή λόγω του χαμηλού κόστους άντλησης, της υψηλής ποιότητας του πετρελαίου της και της εγγύτητάς της στις ευρωπαϊκές αγορές (Energy Information Administration, Official Energy Statistics from the US Governmentt).
Σημαντικά επίσης είναι τα κοιτάσματα φυσικού αερίου που διαθέτει η Λιβύη, για την διοχέτευση του οποίου στην Ευρώπη έχει κατασκευασθεί και λειτουργεί από το 2004 ο αγωγός Greenstream.
Πρόκειται για υποβρύχιο αγωγό φυσικού αερίου που συνδέει τη Λιβύη με την Ιταλία μέσω της Σικελίας και είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος υποθαλάσσιος αγωγός που έχει κατασκευασθεί στη Μεσόγειο.
Η κατασκευή του αγωγού Greenstream είχε και τις πολιτικές του προεκτάσεις. Οι ηγέτες των δύο χωρών Σίλβιο Μπερλουσκόνι και Καντάφι μίλησαν στα εγκαίνια για μια νέα εποχή φιλίας και συνεργασίας στην περιοχή της Μεσογείου. Επίσης, ο Καντάφι ευχαρίστησε την Ιταλία για το ρόλο που έπαιξε στην απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να άρει το εμπάργκο όπλων προς τη χώρα του. Περισσότερα στο άρθρο μου Φυσικό αέριο από τη Βόρεια Αφρική στην Ευρώπη (22/02/2011).
Ο Μεγάλος Τεχνητός Ποταμός είναι το μεγαλύτερο έργο μεταφοράς ύδατος που έχει ποτέ κατασκευαστεί Παγκοσμίως. Ένα τεράστιο τεχνικό έργο, συνολικού μήκους αγωγών 4.000 χιλιομέτρων, διαμέτρου 4 μέτρων, το οποίο έχει καταχωρηθεί το 2008 στο Βιβλίο Γκίνες ως το μεγαλύτερο αρδευτικό έργο παγκοσμίως. Σύμφωνα με τον διεθνή Τύπο, αποτελεί «το όγδοο θαύμα του κόσμου».
Κάποια στοιχεία σχετικά με το πετρέλαιο της Λιβύης είναι σημαντικά για να κατανοηθούν καλύτερα τα αίτια των κρίσεων. Η Λιβύη έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου στην Αφρική που ανέρχονται σε πάνω από 46,4 δις βαρέλια 9Oil and Gas Journal (OGJ), – http://www.ogj.com – με στοιχεία Ιανουαρίου 2011). Το 80% των λιβυκών πετρελαϊκών αποθεμάτων βρίσκονται στη λεκάνη της Σύρτης, στη Μεσόγειο, από όπου αντλείται το 90% του πετρελαίου που παράγει η χώρα. Σύμφωνα με έκθεση της εταιρίας ανάλυσης και πρόβλεψης Wood Mackenzie Energy, η Λιβύη παραμένει «ανεξερεύνητη» σε υψηλό βαθμό, και μόνο το 25% της χώρας καλύπτεται από συμφωνίες εξερεύνησης με πετρελαϊκές εταιρίες. Γενικά η Λιβύη θεωρείται ιδιαίτερα δελεαστική πετρελαϊκή περιοχή λόγω του χαμηλού κόστους άντλησης, της υψηλής ποιότητας του πετρελαίου της και της εγγύτητάς της στις ευρωπαϊκές αγορές (Energy Information Administration, Official Energy Statistics from the US Governmentt).
Σημαντικά επίσης είναι τα κοιτάσματα φυσικού αερίου που διαθέτει η Λιβύη, για την διοχέτευση του οποίου στην Ευρώπη έχει κατασκευασθεί και λειτουργεί από το 2004 ο αγωγός Greenstream.
Πρόκειται για υποβρύχιο αγωγό φυσικού αερίου που συνδέει τη Λιβύη με την Ιταλία μέσω της Σικελίας και είναι ο μεγαλύτερος σε μήκος υποθαλάσσιος αγωγός που έχει κατασκευασθεί στη Μεσόγειο.
Η κατασκευή του αγωγού Greenstream είχε και τις πολιτικές του προεκτάσεις. Οι ηγέτες των δύο χωρών Σίλβιο Μπερλουσκόνι και Καντάφι μίλησαν στα εγκαίνια για μια νέα εποχή φιλίας και συνεργασίας στην περιοχή της Μεσογείου. Επίσης, ο Καντάφι ευχαρίστησε την Ιταλία για το ρόλο που έπαιξε στην απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να άρει το εμπάργκο όπλων προς τη χώρα του. Περισσότερα στο άρθρο μου Φυσικό αέριο από τη Βόρεια Αφρική στην Ευρώπη (22/02/2011).
Ο Μεγάλος Τεχνητός Ποταμός είναι το μεγαλύτερο έργο μεταφοράς ύδατος που έχει ποτέ κατασκευαστεί Παγκοσμίως. Ένα τεράστιο τεχνικό έργο, συνολικού μήκους αγωγών 4.000 χιλιομέτρων, διαμέτρου 4 μέτρων, το οποίο έχει καταχωρηθεί το 2008 στο Βιβλίο Γκίνες ως το μεγαλύτερο αρδευτικό έργο παγκοσμίως. Σύμφωνα με τον διεθνή Τύπο, αποτελεί «το όγδοο θαύμα του κόσμου».
Σχετικά στο άρθρο μου Η άγνωστη Λιβύη (4) (05/03/2011).
Περισσότερα από τρία χρόνια μετά την ανατροπή του Καντάφι, η Λιβύη εξακολουθεί να μην έχει επανέλθει σε κάποια μορφή ομαλότητας. Σε πολλά τμήματα της χώρας το λιβυκό κράτος υπάρχει μόνο στα χαρτιά, ενώ η διακίνηση όπλων εντός της χώρας αλλά και προς τις γειτονικές χώρες Τσαντ, Νίγηρα, Μάλι, είναι χωρίς έλεγχο. Τουλάχιστον δύο κυβερνήσεις και δεκάδες αντίπαλες φυλές, όλοι με δικές τους ένοπλες ομάδες (πολιτοφυλακές), επιδιώκουν να έρθουν στην εξουσία. Στο μέσο αυτού του χάους η τρομοκρατική οργάνωση «Ισλαμικό Κράτος» αναπτύσσει το δικό του ρόλο κι επιδιώξεις.
(*) Υποστράτηγος ε.α., Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης, Πρόεδρος Ακαδημίας Στρατηγικών Αναλύσεων (http://www.acastran.org/)
Περισσότερα από τρία χρόνια μετά την ανατροπή του Καντάφι, η Λιβύη εξακολουθεί να μην έχει επανέλθει σε κάποια μορφή ομαλότητας. Σε πολλά τμήματα της χώρας το λιβυκό κράτος υπάρχει μόνο στα χαρτιά, ενώ η διακίνηση όπλων εντός της χώρας αλλά και προς τις γειτονικές χώρες Τσαντ, Νίγηρα, Μάλι, είναι χωρίς έλεγχο. Τουλάχιστον δύο κυβερνήσεις και δεκάδες αντίπαλες φυλές, όλοι με δικές τους ένοπλες ομάδες (πολιτοφυλακές), επιδιώκουν να έρθουν στην εξουσία. Στο μέσο αυτού του χάους η τρομοκρατική οργάνωση «Ισλαμικό Κράτος» αναπτύσσει το δικό του ρόλο κι επιδιώξεις.
(*) Υποστράτηγος ε.α., Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Κρήτης, Πρόεδρος Ακαδημίας Στρατηγικών Αναλύσεων (http://www.acastran.org/)
https://parisis.wordpress.com/
***
Πολλά και σημαντικά προβλήματα εμποδίζουν την ανάπτυξη των χωρών της βόρειας Αφρικής αλλά και την πρόοδο της συνεργασίας τους με την Ευρώπη. Πολιτική αστάθεια, έλλειψη δημοκρατικών θεσμών, άνιση κατανομή του πλούτου, δημογραφικές εντάσεις, ανεργία, θρησκευτικός φανατισμός, ακόμα και αντιθέσεις μεταξύ των αραβικών χωρών που τη συγκροτούν, αποτελούν εμπόδια για την ανάπτυξη και την δια-μεσογειακή συνεργασία. Θα αναφερθούμε σε μερικά στοιχεία για τη Λιβύη που ίσως βοηθήσουν στην κατανόηση της κατάστασης.
Στη Λιβύη, μετά την ανεξαρτησία της, στις 24 Δεκεμβρίου 1951, εγκαθιδρύθηκε πολίτευμα συνταγματικής μοναρχίας, υπό το βασιλιά Ίντρις. Σταδιακά άρχισε να αναπτύσσεται η λαϊκή δυσαρέσκεια για τη συγκέντρωση του πλούτου στα χέρια του βασιλιά και της εθνικής ελίτ, η οποία συνέχισε να αυξάνεται με την άνοδο του Νάσερ και του αραβικού εθνικισμού στη Βόρεια Αφρική και στη Μέση Ανατολή. Στη 1/9/69, ο 28χρονος συνταγματάρχης Μουαμάρ Καντάφι, με μια ομάδα αξιωματικών, ανέτρεψε τον βασιλιά, κατήργησε τη βασιλεία και ίδρυσε τη Μεγάλη Σοσιαλιστική Λαϊκή Αραβική Τζαμαχιρία της Λιβύης.
Η Λιβύη αποτελεί ένα ιδιαίτερο πρόβλημα στο χώρο της βόρειας Αφρικής. Στα τέλη της δεκαετίας του 1980, οι Ηνωμένες Πολιτείες έλαβαν σοβαρά μέτρα σε βάρος της κατηγορώντας την ότι υποστηρίζει τρομοκρατικές δραστηριότητες εναντίον αμερικανών πολιτών. Μεταξύ των άλλων προέβησαν σε αεροπορικές προσβολές επιλεγμένων στόχων στο έδαφος της Λιβύης. Το 1992, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ κατήγγειλε τη Λιβύη ως κράτος του υποστηρίζει την τρομοκρατία και ζήτησε από τα μέλη του να επιβάλουν απαγόρευση των αεροπορικών πτήσεων και της πώλησης όπλων προς αυτήν.
Άρση των κυρώσεων
Τον Σεπτέμβριο του 2003 το Συμβούλιο Ασφαλείας προέβη στην άρση των κυρώσεων που είχαν επιβληθεί στη Λιβύη. Επίσης, στις 26/2/2004, ύστερα από δήλωση της Λιβύης ότι αποκηρύσσει την τρομοκρατία και ότι θα εγκαταλείψει τα προγράμματά της για κατασκευή όπλων μαζικής καταστροφής και θα συμμορφωθεί προς τη Συνθήκη Μη Διασποράς Πυρηνικών (ΝΝΡΤ), οι Ηνωμένες Πολιτείες ανακάλεσαν μια απαγόρευση για ταξίδια στη Λιβύη και εξουσιοδότησαν τις αμερικανικές εταιρίες πετρελαίου που είχαν μετοχές στη Λιβύη προ των κυρώσεων, να προβούν σε διαπραγματεύσεις για την επάνοδό τους στη χώρα, όταν και εφόσον οι ΗΠΑ προέβαιναν στην άρση των οικονομικών κυρώσεων, κάτι που έγινε στις 23 Απριλίου 2004.
Παρά το γεγονός ότι η Λιβύη είχε προχωρήσει, κατά τα τελευταία χρόνια, στην ανάπτυξη διμερών σχέσεων με αρκετές Δυτικές χώρες, η σχέση της με τις ΗΠΑ ήταν καθοριστική. Έτσι, η εξομάλυνση των σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες άνοιξε το δρόμο για πολλές ευκαιρίες για τη χώρα και ειδικά για αμερικανικές επενδύσεις στον τομέα της ενέργειας, μετά από 20 χρόνια.
Παράλληλα, άρχισαν να ενισχύονται οι σχέσεις με την Ευρώπη. Κατά την τελευταία τριετία η κυβέρνηση της Λιβύης είχε έρθει σε επαφή με ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και εταιρίες αμυντικού εξοπλισμού για την προμήθεια οπλικών συστημάτων ή εκσυγχρονισμό του παλαιού σοβιετικής προέλευσης υλικού της. Επίσης, κατά την επίσκεψή του στη Λιβύη στα μέσα Απριλίου 2008, ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν, με στόχο την έναρξη νέων συμφωνιών και συνεργασιών, προέβη σε ένα εντυπωσιακό άνοιγμα προς την ηγεσία της χώρας αυτής, διαγράφοντας χρέη της τάξης των 4,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τα οποία η Λιβύη όφειλε από την εποχή του Ψυχρού Πολέμου, από συμβόλαια με ρωσικές εταιρίες.
Ωστόσο, η συντηρητική παλιά φρουρά ήταν αντίθετη στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις του Καντάφι. Πολλοί στη Δύση θεωρούσαν ως ενδεχόμενο να τεθεί θέμα διαδοχής του Καντάφι, σε όχι πολύ μακρινό μέλλον. Στο εσωτερικό της χώρας ο Συνταγματάρχης Καντάφι, αντιμετώπιζε τα ίδια περίπου προβλήματα με την Αλγερία και την Αίγυπτο. Κυρίως τον φανατικό ισλαμισμό, που αποτελούσε την κύρια απειλή κατά της εξουσίας του στη χώρα.
Πετρέλαιο και φυσικό αέριο
Η Λιβύη έχει τα μεγαλύτερα αποθέματα πετρελαίου στην Αφρική που ανέρχονται σε περίπου 45 δις βαρέλια. Το 80% των λιβυκών πετρελαϊκών αποθεμάτων βρίσκονται στη λεκάνη της Σύρτης, στη Μεσόγειο, από όπου αντλείται το 90% του πετρελαίου που παράγει η χώρα. Σύμφωνα με έκθεση της εταιρίας ανάλυσης και πρόβλεψης Wood Mackenzie, η Λιβύη παραμένει «ανεξερεύνητη» σε υψηλό βαθμό, και μόνο το 25% της χώρας καλύπτεται από συμφωνίες εξερεύνησης με πετρελαϊκές εταιρίες. Το γεγονός αυτό αντανακλά τις επιπτώσεις των κυρώσεων που είχαν επιβληθεί κατά τα προηγούμενα χρόνια.
Γενικά η Λιβύη θεωρείται ιδιαίτερα δελεαστική πετρελαϊκή περιοχή λόγω του χαμηλού κόστους άντλησης, της υψηλής ποιότητας του πετρελαίου της και της εγγύτητας της στις ευρωπαϊκές αγορές. Ο τομέας διύλισης της Λιβύης έχει ανάγκη εκσυγχρονισμού μετά από χρόνια κυρώσεων και απομόνωσης. Ειδικώς, η Απόφαση 883 του ΟΗΕ, της 11ης Νοεμβρίου 1993, απαγόρευσε στη Λιβύη την εισαγωγή εξοπλισμού διύλισης πετρελαίου. Νέα προγράμματα εξορύξεων στο έδαφος της Λιβύης είναι σε εξέλιξη, σε συνεργασία με διάφορες Δυτικές εταιρίες.
Στον τομέα του φυσικού αερίου λειτουργεί από τον Οκτώβριο 2004, ο υποβρύχιος αγωγός Greenstream που συνδέει τη Λιβύη με την Ιταλία μέσω της Σικελίας, ο μεγαλύτερος σε μήκος υποθαλάσσιος αγωγός που έχει κατασκευασθεί στη Μεσόγειο. Αποτελεί μέρος του Western Libyan Gas Project, του πρώτου κύριου προγράμματος εκμετάλλευσης του φυσικού αερίου που παράγεται στη Λιβύη. Το πρόγραμμα αναπτύχθηκε από κοινού από την ιταλική εταιρία ΕΝΙ, που κατέχει το 50% και την κρατική εταιρία της Λιβύης National Oil Corporation (NOC).
***
Η Λιβύη είναι μια μεγάλη χώρα, από πλευράς έκτασης (1,8 εκατ. τετραγ. χιλιόμετρα, 17η μεγαλύτερη στον κόσμο) αλλά έχει μικρό πληθυσμό, μόνο 6,4 εκατ. Η οικονομία της στηρίζεται σημαντικά στις εξαγωγές πετρελαίου, που υπολογίζονται στο ένα τέταρτο του ΑΕΠ. Έχει το υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα στην αφρικανική ήπειρο μετά την Νότια Αφρική.
Στη Λιβύη η πραγματική ισχύς βρίσκεται στο σύστημα των φυλών της. Για 42 χρόνια, η χώρα είχε μία αρχή με τον Μουαμάρ Καντάφι χωρίς πολιτικά κόμματα. Υπάρχουν περίπου 140 φυλές, αλλά μόνο γύρω στις 30 έχουν πολιτική δύναμη. Οι Λίβυοι δεν απευθύνονται στην κυβέρνηση για εργασία ή για προστασία των δικαιωμάτων τους ή για την ασφάλεια τους. Απευθύνονται στην φυλή τους.
Παραδοσιακά, οι φυλές εξέτρεφαν ζώα και εξασφάλιζαν τις πηγές για τα εμπορικά καραβάνια. Όμως όταν το 1959 ανακαλύφθηκε το πετρέλαιο, οι φυλές έγιναν ξαφνικά πλούσιες. Ενώ κάποιοι παρέμειναν στην έρημο συνεχίζοντας τον παλιό τρόπο ζωής, πολλοί μετανάστευαν στο βορρά. Μετακινήθηκαν στις πόλεις Τρίπολη, Βεγγάζη και Σύρτη.
Η Σύρτη είναι η παραλιακή πόλη, στο κέντρο της μεσογειακής ακτής της χώρας, στην οποία καταλήγει το πετρέλαιο και όπου είναι η φυλή του Καντάφι. Η φυλή είναι γνωστή για την βοσκή κατσικιών. Στα δυτικά της χώρας είναι η Wafalla, η μεγαλύτερη φυλή με περίπου ένα εκατομμύριο ανθρώπους. Η Wafalla θεωρείτο πάντα ως υποδεέστερη φυλή από εκείνη του Καντάφι και θεωρούσε προσβολή το ότι κυβερνιόταν από κάποιον που πολλοί τον έβλεπαν σαν έναν δοξασμένο γιδοβοσκό.
Οι φυλές στα ανατολικά της χώρας, όπως η Zuwaya, αισθάνονταν αδύναμοι και περιφρονημένοι από τη συμμαχία του Καντάφι με τις δυτικές φυλές. Τώρα έρχονται να απειλήσουν με διακοπή της ροής του πετρελαίου αν δεν σταματήσει η βία και η καταπίεση.
Ο Καντάφι είχε επιδιώξει, χωρίς επιτυχία, να εξαλείψει τις φυλές στη Λιβύη, σε μια προσπάθεια που διήρκεσε από το 1969 έως το 1980. Έτσι το 1993, ο Καντάφι έκανε μια δραματική κίνηση, ενισχύοντας το σύστημα των φυλών και αναγνωρίζοντας τους ηγέτες του. Αν ο Καντάφι εγκαταλείψει την εξουσία, αυτοί οι ηγέτες των φυλών, εκτιμάται ότι θα προσπαθήσουν να συστήσουν μαζί ένα είδος νέας κυβέρνησης.
Αν και η Μέση Ανατολή και η Βόρεια Αφρική κυβερνώνται κυρίως από δικτάτορες, ο Καντάφι φαίνεται να είναι ένας διαφορετικός δικτάτορας. Ίσως είναι ένας από τους δύο δικτάτορες στην ευρύτερη περιοχή που δεν είναι σύμμαχοι των ΗΠΑ. Ο άλλος είναι ο Πρόεδρος του Ιράν Αχμαντινεζάντ. Όντας όμως ηγέτης μιας μεγάλης πετρελαιοεξαγωγού χώρας, πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες φρόντιζαν να έχουν φιλικές σχέσεις μαζί του. Μόνο τώρα πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες είναι πιο ομιλητικοί και πιο σαφείς στην κριτική τους εναντίον του.
***
Η άγνωστη Λιβύη (3)
***
Ο Μεγάλος Τεχνητός Ποταμός
Νερό από τη Σαχάρα στη μεσογειακή ακτή
Το 1953, κατά τις προσπάθειες ανεύρεσης πετρελαίου στις νότιες περιοχές της Λιβύης, ανακαλύφθηκαν τεράστιες ποσότητες πόσιμου νερού σε υπόγεια στρώματα του εδάφους.
Το Σχέδιο του Μεγάλου Τεχνητού Ποταμού (Great Man-Made River) διαμορφώθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1960, αλλά οι εργασίες ξεκίνησαν το 1984. Η κατασκευή διαχωρίστηκε σε πέντε φάσεις. Η πρώτη φάση εγκαινιάστηκε στις 28 Αυγούστου 1991, και η δεύτερη στις 1 Σεπτεμβρίου 1996. Το καθεστώς του Καντάφι συνδύασε τα εγκαίνια με τους εορτασμούς για τις 22η και 27η αντίστοιχα επετείους της επανάστασης. Η ανάπτυξη και επέκταση του δικτύου του έργου συνεχίστηκε μέχρι το 2007.
Για την κατασκευή του έργου χρησιμοποιήθηκαν ξένες εταιρίες από τις ΗΠΑ, την Νότια Κορέα, την Ιαπωνία, τη Βρετανία, τη Βραζιλία, κ.ά. Το συνολικό κόστος του έργου εκτιμήθηκε σε 25 δισεκατομμύρια δολάρια. Η Λιβύη δήλωσε ότι θα ολοκληρώσει το έργο χωρίς χρηματοδότηση από μεγάλες χώρες ή δάνεια από μεγάλες παγκόσμιες τράπεζες.
Ο Μεγάλος Τεχνητός Ποταμός είναι το μεγαλύτερο έργο μεταφοράς ύδατος που έχει ποτέ κατασκευαστεί. Ένα τεράστιο τεχνικό έργο, συνολικού μήκους αγωγών 4.000 χιλιομέτρων, διαμέτρου 4 μέτρων, το οποίο έχει καταχωρηθεί το 2008 στο Βιβλίο Γκίνες ως το μεγαλύτερο αρδευτικό έργο παγκοσμίως. Σύμφωνα με τον διεθνή Τύπο, αποτελεί «το όγδοο θαύμα του κόσμου».
Λαμβανομένου υπόψη ότι η Λιβύη είναι μια χώρα που κατά το μεγαλύτερο μέρος καλύπτεται από έρημο, γίνεται αντιληπτή η τεράστια σημασία του έργου για την υδροδότηση των πόλεων και για τη γεωργία. Το έργο αυτό εξασφαλίζει 6,5 εκατομ. κυβικά μέτρα νερού ημερησίως και αυξάνει την έκταση των καλλιεργήσιμων εκτάσεων από 327.000 εκτάρια (1991) κατά 60.000 εκτάρια (1992) και άλλα 180.000 εκτάρια στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Εξασφαλίζει επίσης την υδροδότηση των μεγάλων πόλεων στη μεσογειακή ακτή.